Τί είναι Ισημερία;

Ισημερία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η διάρκεια την ημέρας και της νύχτας είναι ίσες.

• Η Εαρινή Ισημερία γίνεται στις 21 ή στις 22 Μαρτίου και
• η Φθινοπωρινή Ισημερία γίνεται στις 22 ή στις 23 Σεπτεμβρίου.

Στην Αστρονομία ισημερία καλείται η αστρική ημέρα κατά την οποία το κέντρο του ηλιακού δίσκου βρίσκεται ίσο χρονικό διάστημα πάνω και κάτω από τον ορίζοντα, διαγράφει δηλαδή ίσα τόξα (ημερήσιο και νυκτερινό), και κατά την διάρκεια της οποίας οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν με γωνία 90 μοιρών (κάθετα) στον Ισημερινό, παρουσιάζοντας έτσι μηδενική Απόκλιση.

Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονος περιστροφής της.

 Καθώς η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει.

Η ανατολή του ηλίου και η δύση υπολογίζονται στα διάφορα ημερολόγια σύμφωνα με την χρονική στιγμή που θα εμφανιστεί η πρώτη ακτίνα του ηλίου και την χρονική στιγμή που θα εξαφανιστεί και η τελευταία ακτίνα.

Αυτό σημαίνει πρακτικά, σε συνδυασμό με το μέγεθος του ηλιακού δίσκου και το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος, ότι η πραγματική ίση ημέρα και ίση νύχτα δεν εμφανίζεται τις ημερομηνίες που ορίζουμε ως ισημερίες.
Η κυρία όμως τοποθέτηση της εαρινής Ισημερίας στις 21 Μαρτίου γίνεται με την είσοδο του Ηλίου στο ζώδιο του Κριού η οποία φέτος συμβαίνει σήμερα, δηλαδή στις 20 τ0υ Μαρτίου, στις 23:26 μ.μ. ώρα Ελλάδος.

Σε πολλές γλώσσες ο αντίστοιχος όρος λεκτικά δεν αναφέρεται στην έννοια της ίσης ημέρας αλλά της ίσης νύχτας κυρίως λόγω της λατινικής προελεύσεως του (λατινικά aequinoctium).
Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς. Αξιοσημείωτο είναι το ότι γι' αυτήν την περίπτωση η διάρκεια της ημέρας και της νύκτας έχει να κάνει μόνον με την παρουσία του ηλίου επάνω ή κάτω από τον ορίζοντα και δεν υπολογίζεται το λυκόφως και το λυκαυγές όπου οι ακτίνες του ηλίου προβάλλουν από τον ορίζοντα φωτίζοντας έτσι την αέρια ατμόσφαιρά μας. Αυτό σημαίνει ότι σε συνδυασμό με το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος η ίση ημέρα και η ίση νύχτα δεν εμφανίζονται στις ημερομηνίες που προαναφέραμε. Κατά την ημερομηνία της Εαρινής Ισημερίας ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Κριού και έτσι εισερχόμαστε αστρονομικά στην εποχή της Ανοίξεως.

«Η Εαρινή Ισημερία του Ηλίου συμβολίζει τον θάνατο των παθών της τιτανικής φύσεως του ανθρώπου, την εκδήλωση της αρετής και την απόκτηση της Σοφίας (5ο ιερό δράμα της εξελικτικής πορείας της φύσεως) που θα του εξασφαλίσουν τον θρίαμβό του στον νόμο του θανάτου και την ανάστασή του στον πνευματικό κόσμο.
Οι Ορφικοί συμβόλιζαν την εαρινή ισημερία με τον θάνατο του Διονύσου του Ζαγρέως και την εκ νέου γέννησή του με την παρέμβαση της Θεάς Αθηνάς (δηλαδή του σοφού πνεύματος) από την φύση του Ολυμπίου Διός ως Διονύσου του Άνθιου (τον οποίο λάτρευαν στα Διονύσια της Πάτρας σαν Αροέα, Ανθέα και Μεσατέα από τα ονόματα των τριών αρχαίων δήμων Αρόης, Ανθείας και Μεσάτιδος), ο οποίος κατόπιν μεταμορφώνεται στον Διόνυσο τον Ελευθερέα, δηλαδή τον ελευθερωτή των ανθρωπίνων ψυχών από τα δεσμά της ύλης και της εν γένει υλοβαρούς τους φύσεως. Έτσι ο Διόνυσος ο Ζαγρεύς από χθόνια θεότητα μεταμορφώνεται σε ουράνια θεότητα, στον Διόνυσο τον Ελευθερέα.
Την ημέρα της εαρινής ισημερίας οι Ορφικοί τελούσαν συμπόσια τα λεγόμενα Ωμοφάγια κατά τα οποία θυσίαζαν τον Διονυσιακό Ταύρο και τον έτρωγαν.
Αλλά ποιός ήταν ο Διονυσιακός Ταύρος;
Με την αλληγορία αυτή ο θείος Ορφεύς έκρυψε επιμελώς μία μεγάλη αλήθεια που μόνον άκρως μεμυημένοι στα Ορφικά μυστήρια μπορούσαν να κατανοήσουν. Για το σημείο αυτό

μόνον τα εξής λίγα μπορούν να λεχθούν:

Ο Διόνυσος είναι τέκνον του θεού Διός. Ο Ταύρος είναι μία εκ των πτυχών του Νόμου του Φάνητος, ο οποίος αφομοιωθείς στην φύση του Διός, έδωσε στον Δία τις πνευματικές εξουσίες του Ουρανού (αυτό εικονίζει την θεοποίηση).
Ένα από τα τέκνα του θεού Διός φέρει ως σύμβολό του τον Ταύρο και εκείνος από τους Μύστες των Ορφικών μυστηρίων που θα γνώριζε και θα εκτιμούσε αυτό το τέκνο του θεού Διός θα εννοούσε και την συμβολική έννοια του Ταύρου.
Ο συνδυασμός του Διονύσου και του Ταύρου αποτελούν την βάση της μεγάλης αποκαλυφθείσης αλήθειας του θείου Ορφέα, γιατί αποτελούν την λύση του προβλήματος της αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής.
Η τρίτη μύησις στα Ορφικά μυστήρια λάμβανε χώραν κατά την εαρινή ισημερία του ηλίου.
Ο χρόνος από την μύηση αυτή μέχρι την επομένη μύηση κατά την θερινή τροπή του Ηλίου ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο μυούμενος έπρεπε να εκδηλώσει αρμονική ιδεολογία ανάλογη προς τα εκδηλούμενα χρώματα των ανθέων αυτής της εποχής ως και αρμονική αισθηματολογία ανάλογη προς τα αρώματά τους.
Κατά τους Ορφικούς τα αρώματα και τα χρώματα αυτής της εποχής αναπαριστούσαν την βαίνουσα προς αποθέωση ανθρώπινη ψυχή η οποία απέβαλε το έρεβος και προορίζεται πλέον σε θεία, πνευματική ανάσταση και τέλεια αθανασία.
Στα Ελευσίνια μυστήρια η εαρινή ισημερία συμβολιζόταν με την απελευθέρωση της Περσεφόνης από το βασίλειο του Πλούτωνος.
Την απελευθέρωσή της την πραγματοποιεί ο Διόνυσος ο Ελευθερεύς, ο οποίος την μεταφέρει στον Όλυμπο δηλαδή την μεταμορφώνει σε Ουράνια θεότητα.
Ο συμβολισμός αυτός των Ελευσίνιων μυστηρίων, δείχνει και την περαιτέρω δράση των πνευματικών οντοτήτων. Επίσης θεωρούσαν ότι η εαρινή ισημερία αντιπροσωπεύει τον θάνατο του τιτανικού οργανισμού των ανθρωπίνων ψυχών, την μεταμόρφωσή τους και την αναγέννησή τους στις πνευματικές φύσεις του πνευματικού κόσμου. Οι Ελευσίνιοι τελούσαν την εορτή των Παναθηναίων ενώ παράλληλα εγίνοντο τελετές και εσωτερικά που όμως δεν μας είναι γνωστές. Στην Χριστιανική θρησκεία έχουμε τον ανάλογο συμβολισμό που είναι ο σταυρικός θάνατος του Χριστού και η εν συνεχεία ανάστασή του που γιορτάζεται μετά ακριβώς από την εαρινή ισημερία.
Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες σχεδόν οι θρησκείες περιλαμβάνουν αυτόν τον συμβολισμό (δηλαδή οι ήρωές τους πεθαίνουν και στην συνέχεια ανασταίνονται κατά την εαρινή ισημερία).
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινισθεί ότι ο θάνατος δεν έχει την έννοια της εξαφανίσεως αλλά της μεταμορφώσεως και συνεπώς της εξελίξεως. Η περίοδος από την εαρινή ισημερία μέχρι την θερινή τροπή του Ηλίου συμβολίζει την περίοδος της αναγεννήσεως και μεταμορφώσεως των ανθρωπίνων ψυχών στις πνευματικές φύσεις του πνευματικού κόσμου ως και της προετοιμασίας τους για τον πλήρη αποχωρισμό τους από το έρεβος. 
Οι Ορφικοί, το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε μέχρι την επόμενη μύηση, το θεωρούσαν ως απαραίτητο για να εκδηλώσει ο μυούμενος αρμονική ιδεολογία. Κατά τους μύστες της Ελευσίνος, η εποχή που περιλαμβάνεται μεταξύ εαρινής ισημερίας και θερινής τροπής του Ηλίου είναι η περίοδος κατά την οποία το ανιστάμενο πνεύμα έρχεται στην αποθέωση».(1)
Προς τιμήν του Διονύσου, την ίδια περίοδο στην Αθήνα, από τις 9 έως τις 13 του μηνός Ελαφηβολιώνος (κατά την Εαρινή Ισημερία) εορτάζονταν τα ἐν ἄστει ή Μεγάλα Διονύσια που ήταν η λαμπρότερη εορτή προς τιμήν του. Είχαν έρθει στην Αθήνα από τον ιερέα του Διονύσου, Πήγασο, από τις Ελευθερές, μια κωμόπολη στα σύνορα Αττικοβοιωτίας (στο δρόμο Ελευσίνος - Θηβών).
Οι τελετές των Μεγάλων Διονυσίων ήταν πολλές και κάθε μία από αυτές  είχε ξεχωριστό χαρακτήρα. Με την σειρά που τελούνταν ήταν: ο προάγων (είχε σκοπό να δώσει μία περίληψη για τις δραματικές παραστάσεις που θα ακολουθούσαν) η πομπή, που γινόταν την επόμενη ημέρα και είχε σχεδόν την μεγαλοπρέπεια των Παναθηναίων και στην συνέχεια ο διθυραμβικός αγών. Ακολουθούσε ο κώμος (πανηγυρική επιστροφή της ομάδος με τον νικητή επικεφαλής της) και οι δραματικοί αγώνες, πάντοτε με την παρουσία του ξόανου του Διονύσου,  το οποίο ετοποθετείτο στο θέατρο του κάτω από την Ακρόπολη. Στην Αθήνα αυτά 
συνέβαιναν κατά την Εαρινή Ισημερία, στους Δελφούς, όμως υπήρχαν και εκεί μεγάλα Μυστήρια, με την έναρξη της Ανοίξεως. Υπήρχε αλλαγή της κυριαρχίας στο Μαντείο των Δελφών.

(Εικόνα Θεάτρου Διονύσου)

 Όσο και αν ο σχετικός ομηρικός ύμνος θέλει τον θεό της Μουσικής να κρατάει με χάρη στα χέρια την φόρμιγγα και να ακροπατεί κιθαρίζοντας ανέμελα
 

 "Ἀπόλλων φόρμιγγι ἐν χείρεσιν ἔχων χάριεν κιθάριζε καλὰ καὶ ὕψιβιβάς"...

όσο και αν ο Πίνδαρος θεωρεί τον θεό : "χορευτή, βασιλιά της χαράς, με πλατιά φαρέτρα"

"ὀρχηστ' ἀγλαΐας ἀνάσσων, εὐρυφάρετρ Ἄπολλον"... 

όσο και αν παράλληλα ο θεός, ως προερχόμενος από το ρήμα "απόλλυμι", είχε κατά βάθος (όπως άλλωστε όλοι οι πραγματικοί καλλιτέχνες) οργισμένη και ανατρεπτική φύση

"Μνήσομαι οὐδὲ λάθωμαι Ἀπόλλωνος ἐκάτοιο ὅν τε Θεοὶ κατὰ δῶμα Διὸς τρομέουσιν ἰόντα"...

την πεμπτουσία της Απολλώνειας λατρείας αποτελούν οι τρεις θεϊκές ιδιότητές του που στοχεύουν τον "εσωτερικό άνθρωπο" και οδηγούν και οι τρεις τους στην Έμπνευση και την Ενόραση (σε εκείνες δηλαδή τις διόδους από τις οποίες είναι δυνατόν να επιτευχθεί Υπέρβαση και να αποκαλυφθεί το Θείο ως "παγά λαλέουσα"...). Πρόκειται για την Μουσική, την Μαντική, την Ιατρική και την Τοξευτική (που οδηγεί στην μετάνοια και την επιθυμία του καθαρμού). Είναι τέσσερις ιδιότητες του Φοίβου που αλληλοσυνδέονται (πολλές φορές αλληλοκαλυπτόμενες) και κάτω από αυτήν την οπτική δεν υπάρχει λατρεία αρχαίου θεού που να παρουσιάζει τόσο πλούτο και τέτοια ψυχική ανάταση όσο η λατρεία του Απόλλωνος.

Μόνον ο Δίας και ο Διόνυσος κατορθώνουν κάπως να παραβληθούν μαζί του.
Προς τον Δία άλλωστε ο Απόλλων (ως προφήτης και προάγγελος των θελήσεών του) διατηρεί έναν οφθαλμοφανή πνευματικό δεσμό (τόσο στενό όσο τουλάχιστον και η Αθηνά).
Αλλά και ο Διόνυσος συνδέεται με τον Απόλλωνα, γιατί και οι δυο τους προστατεύουν τις συγκινησιακές εξάρσεις που προκαλούνται με καλλιτεχνικά μέσα.
Ορισμένοι ειδικοί μελετητές μάλιστα υποστηρίζουν ότι, ίσως, αυτός είναι και ο λόγος της παράλληλης λατρείας των δύο θεών τόσο στα βόρεια του Ολύμπου όσο και στον Παρνασσό 

και τους Δελφούς (όπου τον χειμώνα λατρευόταν ο Διόνυσος και το καλοκαίρι ο Απόλλων).




Οι Δελφοί, το κέντρο και ο ομφαλός της Γης, υπήρξαν η εστία διαμορφώσεως της θρησκευτικής ψυχής του αρχαίου κόσμου, σκορπίζοντας τις ευεργετικές ακτίνες του Φοίβου σε όλους τους θνητούς, ενώ στους λίγους και μυημένους, σε εκείνους που το ποθούσαν και μπορούσαν να το αντέξουν, το «μαύρο» Φως του Απόλλωνος, του Διονύσου το Φως. Η κατανόηση και η γεφύρωση των δύο όψεων, του Λογικού και του Παραλόγου, ήταν ο δρόμος που ανοιγόταν γι’ αυτόν που θα τολμούσε να ανοίξει την θύρα, επάνω στην οποία δεσπόζει η επιγραφή:

                                      «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ».
 
 Εδώ συναντήθηκαν οι δύο αδελφοί, οι δύο θεοί και έδωσαν τα χέρια κάτω από έναν φοίνικα και ξαναενώθηκαν, ο ξανθόμαλλος Δωριεύς Απόλλων (σύμπας ο κόσμος) και ο εξ Ανατολής Διόνυσος των Θρακών (η ψυχή του).

 Εδώ, Απόλλων και Διόνυσος, συγχωνεύοντας μέσα τους τις προγενέστερες θεότητες και λατρείες και απορροφώντας

τις, συγκρούονται για την κυριαρχία και κατοχή του μαγικού τρίποδα και τελικά συμφιλιώνονται, μοιραζόμενοι μεταξύ τους

τα υλικά και πνευματικά βασίλεια του κόσμου. Ο Απόλλων κρατεί το ανατολικό αέτωμα του ναού, με τις Μούσες του, ο δε Διόνυσος με τις Θυιάδες του το δυτικό.

Ο Απόλλων χάνει την ιδιότητά του ως κυνηγού μετά τον φόνο τού Πύθωνα και τον οκταετή εξαγνισμό που τον ακολούθησε, καθαρίζεται, ημερώνει, γίνεται ο εκπολιτιστής, αφήνοντας έτσι χώρο στον Διόνυσο τον Ζαγρέα (=κυνηγός ζωντανών) να έρθει και να γεμίσει την σκοτεινή και άγρια αυτή όψη του.

 Ο Μουσαγέτης, με τον ερχομό του χειμώνος (φυσικού, ηθικού, πνευματικού) στην φύση, είτε στον άνθρωπο, είτε σε κάποια μορφή πολιτισμού, κουρασμένος, μην μπορώντας να δώσει σφρίγος από μόνος του, εγκαταλείπει το ιερό του και επιστρέφει στην χώρα των Υπερβορείων από όπου κατάγεται, εκεί όπου ο ήλιος δεν δύει και εκεί παραμένει και αναπαύεται.

Το διάστημα της απουσίας του το Μαντείο των Δελφών δεν κάνει πια προβλέψεις και ξεκινά πάλι στις 7 του Δελφικού μηνός Βυσίου δηλαδή στις 7 του δικού μας Μαρτίου και συνεχίζει πλέον κανονικά κάθε έβδομη ημέρα του μηνός μέχρι το Χειμερινό Ηλιοστάσιο.

 

Τον Μάρτιο ο Απόλλων, καλεσμένος από την δημιουργική δύναμη του αδελφού του, επιστρέφει επάνω στο χρυσό του άρμα, που το σέρνουν κύκνοι, από την χώρα των Υπερβορείων και, παίζοντας την επτάχορδη λύρα του, δίνει μορφή και εναρμονίζει αυτό που ο Ήρως - Διόνυσος έφερε στο φως μετά την κατάδυσή του στον Άδη, εκπολιτίζοντας την προσφορά του, και ένας νέος κύκλος αρχίζει, με μία στροφή της σπείρας σε μία ανώτερη οκτάβα της αρμονικής, μουσικής κλίμακος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.     Fernand Schwartz: «Η Νέα Ανθρωπολογία», εκδ. Ε.Ν.Α.

2.     H. Jeanmaire: «ΔΙΟΝΥΣΟΣ – Ιστορία της λατρείας του Βάκχου», εκδ. Κλειώ, Πάτραι
3.     Νικόλα Μαργιωρή: «Αποσυμβολισμός της ελληνικής μυθολογίας», εκδ. Ομακοείο
Αθηνών

4.      Γ. Σιέττος: «Τα Ορφικά Μυστήρια», εκδ. Πύρινος κόσμος
5.     C.G. Jung – C. Kerenyi: «Η επιστήμη της Μυθολογίας», εκδ. Ιάμβλιχος

6.     Χρ. Μαυρουδή: «Δελφικά Μυστήρια», εκδ. Πύρινος κόσμος
7.     Patri Aime: «Το Μαύρο Φως του Απόλλωνα», εκδ. Βιβλιοθήκη του Ρόδου

8.     Μάνλυ Χωλ – Ιππόλυτος ντα Κόστα: «Τα Διονυσιακά Μυστήρια», εκδ. Πύρινος κόσμος
9.     M. Detienne: «Ο Διόνυσος κάτω από τα αστέρια», εκδ. Αλεξάνδρεια

10.     Άγγελου Σ. Βλάχου: «Πυθίας παραληρήματα», εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας Ι.Δ. Κολλάρου & Σ/ία
11.     Walter F. Otto: «Διόνυσος – Μύθος και λατρεία», εκδ. Του εικοστού πρώτου

12.     C. Kerenyi: «Η μυθολογία των Ελλήνων», εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
13.     Παναγή Λεκατσά: «Διόνυσος», εκδ. Εταιρία σπουδών νεοελληνικού πολιτισμού και γενικής παιδείας (ιδρυτής σχολή Μωραϊτη)

14.     Joscelyn Godwin: «Μυστηριακές θρησκείες του αρχαίου κόσμου», εκδ. Καρδαμίτσα
15.     «Μυθολογία της Γεωργίας»

16.   «Λεξικό της Ελληνικής μουσικής», Τάκης Καλογερόπουλος,  εκδόσεις Γιαλλελή, 2001
17.  Λεξικό τελετών, εορτών και αγώνων των Αρχαίων Ελλήνων - Λάμπρος Βρεττός - Εκδόσεις Κονιδάρης

Παραπομπές

(1) Φυσικές Εορτές, άρθρο του ΣΤΥΛ. ΤΑΚΑ, Φυσικού και πτυχιούχου της Νομικής. Έργο που βασίσθηκε στις εργασίες του Σπ. Νάγου: Περί τροπών του Ηλίου, Εορτές των Ορφικών, Περί φυσικών εορτών, Περί εορτασμού των ηλιοστασί