Λίγα για την Ιστορία της Αστρολογίας (2)

Οἶδ’ ὅτι θνατός ἐγὼ καὶ ἐφάμερος, ἂλλ’ ὅταν τῶν ἄστρων

μαστεύω πυκινὰς ἀμφιδρόμους ἕλικας

οὐκέτι ἐπιψαύω γαιῆς ποσίν, ἀλλὰ παρ’ αὐτῷ

Ζανί, θεοτροφίης πίμπλαμαι ἀμβροσίης.[1]

Ξέρω θνητός κι εφήμερος πως είμαι, μα των άστρων

το αέναο ανακύκλισμα ψηλά σαν ατενίζω,

τα πόδια μου δεν ακουμπούν στο χώμα και χορταίνω

με αμβροσία θεϊκή κοντά στο Δία τον ίδιο.

Στη συνέχεια της ιστορίας της Αστρολογίας θα προσπαθήσουμε ν’ αποδείξουμε την Ελληνικότητά της εκτός από το απόσπασμα του Λουκιανού που ανέφερα στο πρώτο μέρος.

Οι ερευνητές της Αστρολογίας αναφέρουν ως πρώτους ασχοληθέντες με την  Επιστήμη της Αστρολογίας τους Ακκάδες [Χαλδαίους]. Υπενθυμίζουμε μερικές από αυτές τις αναφορές στο συγκεκριμένο θέμα:

Ο Π. Γκράβιγγερ[2] αναφέρει:

«Κατά τον Γερμανόν ιστοριοδίφην των αποκρύφων επιστημών Κισβέττερ, η Αστρολογία είναι Ακκαδικής προελεύσεως. Οι Ακκάδαι, ο αρχαιότατος ούτος λαός της Γης, υπήρξαν οι πρώτοι ερευνηταί των απορρήτων του ουρανίου θόλου. Διά των ιερέων των, οι οποίοι εγκεκλεισμένοι επί μακράς γενεάς εις τους ναούς και εις άμεσον επαφήν ευρισκόμενοι με την φύσιν, εγνώρισαν ολίγον κατ’ολίγον τας πρώτας αρχάς της επιστήμης των κόσμων…».

Ο Sir Fred Hoyle[3] γράφει ενδεικτικά:

«Η ανάπτυξις της Αστρονομίας εν Ελλάδι και εν Μεσοποταμία δεν είναι σύγχρονοι. Οι Μεσοποτάμιοι λαοί εσημείωσαν την ακμήν των εις την επιστήμην ταύτην 500 έτη προ των Ελλήνων. Είναι βέβαιον, ότι η Ελληνική Αστρονομία προ του 1000 π.Χ. ήτο όλως διόλου αμελητέα, ενώ εις την Βαβυλώνα την ιδίαν εποχή είχε μίαν μεγάλην ανάπτυξιν, και προ των Βαβυλωνίων, οι Σουμέριοι δυνατόν να είχον ένα κεφάλαιον αστρονομικών παρατηρήσεων αρκούντως ανεπτυγμένον…».

Στο βιβλίο του «Ιστορία της Αστρολογίας» o Manly P. Hall[4] αναφέρει:

«Μια εξέταση των Βέντα, των Πουρανά και άλλων ιστορικοθρησκευτικών γραπτών μαρτυριών των αρχαίων Αρίων φαίνεται να δικαιώνει τον ισχυρισμό για το προβάδισμα της ινδικής αστρολογίας, όπως παρουσιάζεται από το Σουμπραμανγιά Σάστρι.[5]  Στον πρόλογο της μετάφρασης της Μπριχάτ Τζατάκα, ο Σάστρι δηλώνει κατηγορηματικά πως «οι Ινδοί είναι το αρχαιότερο έθνος στον κόσμο που εξακολουθεί να υπάρχει, και η αστρολογία είναι η αρχαιότερη επιστήμη τους».

Ο διακεκριμένος ανατολιστής Sir William Jones [6] υπερασπίζεται την αρχαιότητα του Ινδικού Ζωδιακού ενάντια στην άποψη των δυτικών μελετητών ότι δημιουργήθηκε αργότερα από τις γνώσεις ξένων λαών:

«Πρώτα – πρώτα, οι Μπραχμάνοι ήταν πολύ υπερήφανοι για να δανειστούν την επιστήμη τους από τους Έλληνες, τους Άραβες, τους Μογγόλους ή οποιονδήποτε από τους Μλέτσα, όπως αποκαλούσαν όσους είχαν άγνοια των Βέντα και δεν είχαν μελετήσει τη γλώσσα των Θεών».

Την ίδια γνώμη έχει και ο Dr. Walter Gorn Old [Σεφάριαλ][7], ο οποίος δηλώνει ότι τα συμπεράσματα των δήθεν αυθεντιών οι οποίοι υποτιμούν την αρχαιότητα της ινδικής αστρολογίας, δε στέκουν για το λόγο ότι:

«κανείς απ’αυτούς δε γνωρίζει το θέμα της αστρολογίας, είτε της ευρωπαϊκής είτε της ινδικής».

Επίσης ο V. G. Rele[8] είναι πεπεισμένος πως η αστρολογία των Ινδών είναι ενδογενής: 

«Το ότι η αρχαιότητα της ινδικής αστρολογίας είναι τόσο μακρινή όσο και των Βέντα, είναι ένα γεγονός που δεν είναι δύσκολο ν’αποδειχτεί. Ουσιαστικά αποτελεί μία από τις ΄Ανγκα του Ατχάρβα Βέντα. Παρατηρώντας ότι το Τζγιοτίς Σαστρά, ένα έργο αφιερωμένο στις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων και τη σημασία τους αναφέρεται στον Ατχάρβα Βέντα ο Ρέλε καταλήγει: «Έτσι γίνεται φανερό πως οι ρίζες της σημερινής αστρολογίας πρέπει να βρίσκονται στον Ατχάρβα-Βέντα-Τζγιοτίς, η πιθανή χρονολογία του οποίου, σύμφωνα με τον Ντίξιτ και άλλους, τοποθετείται ανάμεσα στο 900 και το 1500 π.Χ.».

Ο Ορφέας όμως, το έργο του οποίου θα χρησιμοποιήσω αργότερα, γεννήθηκε κατά τον Ευσέβιο το 1268 π.Χ.και γνώριζε τόση πληθώρα αστρολογικών γνώσεων που θα χρειαζόταν η καταγραφή τους πολλούς αιώνες πριν.

Ο αστρονόμος Rene Taton[9] [43,81] προσθέτει:

«η ανάπτυξη της Αστρολογίας στους  Μεσοποτάμιους δημιούργησε το Ζωδιακό, χωρισμένο σε 12 ζώδια, από τους οποίους τον πήραν οι΄Ελληνες».

Δυστυχώς για τον κ. Taton βρέθηκαν πινακίδες, οι οποίες μέχρι το 612 π.Χ.παρουσίαζαν το Ζωδιακό, ως ζώνη, πλάτους 20 μοιρών και μόνον από την εποχή του Καμβύση [523 π.Χ.] εμφανίζεται ο Ζωδιακός χωρισμένος σε 12 ζώδια.

Στον αντίποδα αυτών των απόψεων βρίσκεται ο Ιωάννης Δ. Πασσάς[10], ο οποίος μετά από σοβαρή έρευνα δική του και του Αστρονόμου Κ. Χασάπη στις σελίδες 12 και 13 της Γενικής Εισαγωγής τού εν λόγω βιβλίου του αναφέρει:

«Χιλιετηρίδας πριν εμφανισθούν οι Αιγύπτιοι, οι Χαλδαίοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Φοίνικες και οι άλλοι λαοί της Ανατολής οι Ορφικοί, όπως αποδεικνύεται από τα κείμενα που μας εκληροδότησαν, είχον διατυπώσει τας θεωρίας των περί Σύμπαντος, περί Φύσεως, περί Ζωής κ. ά. Και τας θεωρίας των αυτάς όπως έχει διαπιστωθή ούτε εγνώριζον, ούτε ήσαν εις θέσιν να διατυπώσουν οι άλλοι αρχαίοι λαοί, όπως έχει έξακριβωθή από τους Ύμνους του Ορφέως τους οποίους εν τούτοις όχι μόνον ηγνόησαν και απέφυγον να ερευνήσουν και ουδέποτε προέβαλαν οι ξένοι επιστήμονες αλλά δυστυχώς, δεν επρόσεξαν και δεν ασχολήθηκαν με αυτούς ούτε και οι ΄Ελληνες επιστήμονες και ερευνηταί».

Και όμως, όπως απέδειξαν παλαιότερον ο Έλλην αστρονόμος Αντωνιάδης[11]                 ο οποίος απεκάλυψε τας κλοπάς του Κοπερνίκου και εσχάτως [1967] ο Έλλην αστρονόμος και συνεργάτης της Εγκυκλοπαιδείας του ΗΛΙΟΥ Κ. Χασάπης, με τας εκπληκτικάς και πρωτοτύπους παρατηρήσεις του πρώτοι οι Ορφικοί είχον συλλάβει και διατυπώσει την έννοιαν του ηλιοκεντρικού συστήματος. Και πρώτοι ούτοι διετύπωσαν επίσης την γνώμην, ότι ο Ήλιος ευρίσκετο κατά την εαρινήν Ισημερίαν εις την περιοχήν του Ταύρου από το 3.620 π.Χ μέχρι το 1.841 π.Χ …..και ανέφεραν και τας διαδοχικάς θέσεις του Βορείου Πόλου.

Μετάπτωση Ισημεριών

                                              

Άλλοι ερευνητές που αποδίδουν τις πρώτες αρχές της Αστρολογίας πάλι στους Χαλδαίους παίρνουν σαν πηγή το έπος του Γκιλγκαμές - 3000 π.Χ. - και αποδίδουν στις δώδεκα ραψωδίες του, τα δώδεκα επίπεδα του Ζωδιακού κύκλου, αρχίζοντας από την εποχή του Ταύρου, όπου στο Ουρούκ βασίλευε ένας τύραννος, ο Γκιλγκαμές, γιος θεάς και θνητού ο οποίος εκμεταλλευόμενος την εξουσία του βίαζε γυναίκες και κορίτσια. Για να τον ρίξουν από το θρόνο έστειλαν τον Ενκιντού, που σύμφωνα με την περιγραφή που του αποδίδουν μοιάζει με το ζώδιο του Κριού.

   

      Γκιλγκαμές και Ενκιντού σε μάχη                 Ο Ενκιντού σκοτώνει ταύρο                        

Έχουμε, λοιπόν, ασαφείς αναφορές στην εποχή του Ταύρου και στη συνέχεια στην εποχή του Κριού. Οι αναφορές αυτές στο έπος του Γκιλγκαμές[12] είναι οι εξής:

«Εγώ είμαι ο Γκιλγκαμές, που έπιασε και σκότωσε τον ταύρο του ουρανού, που σκότωσε το φύλακα του δάσους των Κέδρων, που ανέτρεψε το Χουμπαμπά που ζούσε μες στο δάσος και σκότωσε και τα λιοντάρια στο διάσελο του βουνού... [13]

Κι έτσι ο Γκιλγκαμές έφθασε σε κείνο το ψηλό βουνό που κρατάει την ανατολή και τη δύση του ήλιου. Η διπλή του κορυφή είναι ψηλή ως τα τείχη του ουρανού. Και οι θηλές του μπαίναν βαθειά στον Κάτω Κόσμο. Την πύλη του την φύλαγαν οι σκορπιοί: μισοί άνθρωποι και μισοί δράκοι. Η δόξα τους είναι τρομερή. Η ματιά τους φέρνει το θάνατο στους ανθρώπους...

Ο άνθρωπος - σκορπιός άνοιξε το στόμα του και είπε στον Γκιλγκαμές: “Κανένας άνθρωπος που γεννήθηκε από γυναίκα δεν κατόρθωσε αυτό που γυρεύεις. Κανείς θνητός δεν μπήκε στο βουνό. Το μήκος του είναι 12 λεύγες σκοτεινιά. Και δεν υπάρχει φως σ’ αυτό το χώρο. Η καρδιά πνίγεται από τη σκοτεινιά. Από την Ανατολή και μέχρι τη δύση του ήλιου δεν υπάρχει φως”. Ο Γκιλγκαμές είπε: “Κι αν ήτανε να πάω στη λύπη και στον πόνο αναστενάζοντας και κλαίγοντας, θα πήγαινα. Άνοιξε λοιπόν την πύλη του βουνού.” Κι ο άνθρωπος - Σκορπιός είπε: “Προχώρησε Γκιλγκαμές, σου επιτρέπω να περάσεις μέσα από το βουνό Μασού και μέσα από την υψηλή τάξη. Ίσως τα πόδια σου γερά να σε ξαναφέρουν στην πατρίδα σου. Η πύλη του βουνού είναι ανοιχτή”.

Στο ταξίδι του αυτό, στη συνέχεια, πληροφορείται τον Κατακλυσμό, που συνέβη στον κόσμο,από τον οποίο γλύτωσε ο Ουτναπιστίμ με την οικογένειά του και όλα τα υπάρχοντά του. Σε όλο το υπόλοιπο Έπος δεν υπάρχει κάποια αναφορά, που θα μπορούσαμε να την λάβουμε σαν αστρολογική και στον προσανατολισμό τού ταξιδιού του χρησιμοποιεί μόνον την πορεία του Ήλιου [Σαμάς].

     Αν τώρα πάμε στα Ορφικά - θα χρησιμοποιήσω εδάφια, που θα έχουν σχετικές νύξεις με αυτές του έπους του Γκιλγκαμές - για να μπορέσουμε να τις

συγκρίνουμε.

Στο εδάφιο 27, το οποίο αναφέρεται σ’έναν ύμνο για την Εστία διαβάζουμε:

«Ἀθανάτων θεότιμε θεῶν μῆτερ, τροφέ πάντων, τῆδε μόλοις κράντειρα θεά, σέο πότνι’ ἐπ’ εὐχαῖς, ταυροφόνων ζεύξασα ταχύδρομον ἇρμα λεόντων, σκηπτοῦχε κλεινοῖο πόλου πολυώνυμε, σεμνή….»

Δηλαδή: « Ω μητέρα των αθανάτων θεών, που τιμάσαι από τους θεούς και τρέφεις τα πάντα, είθε θεά αρχόντισσα να έλθεις εδώ, για να ευχηθούμε σε σένα, σεβαστή θεά, αφού ζεύξεις γρήγορα  ά ρ μ α   Λ ε ό ν τ ω ν, που φονεύουν τους   Τ α ύ ρ ο υ ς  συ  που έχεις το σκήπτρο [συ που κυβερνάς] του  έ ν δ ο ξ ο υ   π ό λ ο υ [του γνωστού μας πόλου], συ με τα πολλά ονόματα, η σεβαστή….»

Δεν μπορεί λοιπόν εδώ να στηριχθεί μια άλλη ερμηνεία όπως και στο Έπος παρά μόνον αστρολογική, γιατί ο Λέων και ο Ταύρος είναι δύο από τους δώδεκα αστερισμούς του Ζωδιακού, δια μέσου των οποίων προχωρεί ο Ήλιος, στον Λέοντα στο Θερινό ηλιοστάσιο, στον δε Ταύρο κατά την εαρινή ισημερία..

Στα Ορφικά όμως, το επίθετο «ταυροφόνος» λέων της ποιητικής εικόνας έχει εδώ κυριολεκτική σημασία γιατί ο Ήλιος φτάνοντας στο Θερινό ηλιοστάσιο έχει «φονεύσει» ήδη τον Ταύρο, ο οποίος βρισκόταν την εποχή εκείνη στην εαρινή ισημερία. Πριν από αυτόν υπάρχει ο Χειμώνας [ο θάνατος] και με την είσοδό του στο βόρειο ημισφαίριο η Άνοιξη [η ζωή] .

Στο ίδιο εδάφιο όμως, σε αντίθεση με το Έπος γίνεται αναφορά και στον Πόλο που μέχρι τότε δεν είχε αναφερθεί σε κανένα κείμενο, σχετικό με αστρολογικές γνώσεις.

Βλέπουμε λοιπόν στο έπος του Γκιλγκαμές και στους ύμνους των Ορφικών την ίδια αναφορά, στην εποχή της εαρινής ισημερίας στον Ταύρο, με τη διαφορά όμως ότι στους ύμνους γίνεται επί πλέον αναφορά στο Βόρειο Πόλο.

Αν τώρα θελήσουμε να βρούμε αναφορά στο ζώδιο του Σκορπιού στα Ορφικά  στο κεφάλαιο « Περί λίθων » αναφέρεται έμμεσα ο Σκορπιός και μαζί του ο Ωρίων.

«Σκορπίε, σεῖο δὲ λάαν ὁμώνυμον ἔμμεναι ἥρως
ἀγλαός  Ὡρίων οὐκ ἔκλυεν· ἧ γὰρ ὁΐω,
πικρῆσιν τότε γυῖα πεπαρμένος ἀμφ' ὀδύνησιν,
μᾶλλον σφωϊτέρων κεν ἔχειν ἐθέλεσκέ μιν ἄστρων.» [ 488-491 ]

δηλαδή «Σκορπιέ, ο αγλαός ήρως Ωρίων δε δεχόταν να έχεις την ομώνυμη σου πέτρα, γιατί ….ήθελε να ανήκει αυτή και στους δύο αστερισμούς».

Σας αφήνω να κάνετε μόνοι σας τη σύγκριση στα συγκεκριμένα εδάφια του Έπους και των Ορφικών.

Πήρα μόνον δύο αποσπάσματα από τους Ορφικούς ύμνους οι οποίοι είναι γεμάτοι από αναφορές σε σωστές αστρονομικές γνώσεις, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί πλέον σήμερα. Βέβαια, ίσως κάποιοι θελήσουν να πουν ότι τα Ορφικά είναι πολύ νεώτερα από το Έπος του Γκιλγκαμές, αλλά οι αστρολογικές  γνώσεις που βρίσκονται σ’αυτά, δεν βρίσκονται σε κανένα έργο της εποχής αυτής.

Η Solange de Mailly Nesle στο βιβλίο της «Αστρολογία»[14] γράφει:

«Μπορεί να οφείλουμε στους Χαλδαίους την κοσμική παρατήρηση των πλανητών αλλά από την άλλη μεριά η Αστρολογία και τα μαθηματικά είναι επιστήμες που ανακαλύφθηκαν από τους Αρχαίους Έλληνες».

Πηγαίνοντας λίγο πιο μακριά την έρευνα παίρνω μερικά αποσπάσματα από την Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, η οποία στο δέκατο τόμο της, που αναφέρεται στην Ελλάδα μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής:

“ Αι Ελληνικαί χώραι ήδη από της Ε΄ χιλιετηρίδος π.Χ. απετέλεσαν κοιτίδαν αξιολογώτατου πολιτισμού, ούτινος σπουδαιότερα κέντρα υπήρξαν η Κρήτη, η Κύπρος, αι Κυκλάδες, η Θεσσαλία κ.λ.π. Εις τον λαόν τον δημιουργήσαντα τον πολιτισμόν τούτον δίδεται συμβατικώς υπό της αρχαιολογίας και της ιστορίας το όνομα Προέλληνες. Ως χρονική δε αφετηρία της προϊστορίας των Ελλήνων τίθεται το έτος 2000 π.Χ., ότε σημειούται τεραστία κίνησις λαών και εμφανίζονται οι Άριοι...Περί τα τέλη της Γ΄ χιλιετηρίδας ο συμπαγής πληθυσμός της Αρίας φυλής ήρχισε να διασπάται. Τινές εκ των σχηματισθεισών ομάδων έφθασαν εις το Τουρκεστάν και το Ιράν, οπότε κατηυθύνθησαν προς τας Ινδίας...[15] Περί το τέλος της Γ΄χιλιετηρίδος...οι Ίωνες είναι η πρώτη Ελληνική φυλή η κατελθούσα εις την Ελλάδα και η οποία έγινε γνωστή ταχύτερον και εις τους Μικρασιάτας και δι’αυτό υπό το όνομα τούτο οι Έλληνες είναι γνωστοί εις τους Πέρσας και άλλους ασιατικούς λαούς. Και οι Τούρκοι ακόμη σήμερον λέγουν τους Έλληνας Γιουνάν, ήτοι Ίωνας. Αιώνας τινάς μετά τους Ίωνας περί το 1800 π.Χ. κατήλθον οι Αιολείς ή Αχαιοί, οι οποίοι υπό το δεύτερον όνομα είναι γνωστοί και εις τα επιγραφικά μνημεία των Χετταίων, τα γνωσθέντα κατά τους τελευταίους χρόνους». [16]

Σε κανένα όμως κείμενο ή αρχαϊκές Ελληνικές επιγραφές, απ’ ότι γνωρίζουμε, δε γίνεται αναφορά στους Χετταίους, ούτε κάποια επεκτατική μετακίνηση έγινε από τους Χετταίους προς τη Θράκη κυρίως,στην οποία έζησε ο Ορφέας και έγραψε τους ύμνους του.

Ο Μαξ Μίλλερ[17] επίσης επιβεβαιώνει αυτά γράφοντας:

«Η Ελλάδα δεν πήρε την αστρολογική διδασκαλία της από τη Χαλδαία ή από την Αίγυπτο – σ’αυτό το θέμα θ’αναφερθώ στη συνέχεια – αλλά κατ’ευθείαν από τον Ορφέα όπως μας λέει ο Λουκιανός. Ο Ορφέας ήταν εκείνος που μεταβίβασε σε όλους σχεδόν τους μεγάλους μονάρχες της αρχαιότητας τις απόψεις των «Αρίων».

Αν θυμηθούμε την αναφορά της εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού θα καταλάβουμε ποιοι ήταν οι Άριοι. Γράφοντας όμως την εισαγωγή αυτή, σήμερα στην τηλεόραση

[ 2001-10-05 ] αναφέρθηκε η ανακάλυψη λινών υφασμάτων στη Μινωική Κρήτη τα οποία τοποθετήθηκαν στο 4000 π.Χ. Υπήρχαν λοιπόν Προέλληνες στον Ελλαδικό χώρο πολύ παλαιότερα από την κάθοδο των Αρίων. Μάλιστα στην Αργοναυτική εκστρατεία στα Ορφικά[18] μιλώντας ο Ορφέας λέει τα εξής:

« Ἤδη γάρ μοι ἅλις καμάτων, ἅλις ἔπλετο μόχθων, ὦν ἱκόμην ἐπί γαῖαν ἀπείριτον ἡδὲ πόληας, Αἰγύπτῳ, Λιβύῃ τε βροτοῖς ἄνα θέσφατα φαίνων.»

«Γιατί τώρα πλέον μου είναι αρκετοί οι κόποι και οι ταλαιπωρίες που πέρασα ταξιδεύοντας στην απέραντη γη και στις πόλεις αποκαλύπτοντας στους ανθρώπους τα θέσφατα [τους χρησμούς] στην Αίγυπτο και στη Λιβύη».

 Άλλοι πάλι ερευνητές αναφέρουν, ότι οι Αιγύπτιοι είναι εκείνοι που δίδαξαν στους Αρχαίους ΄Ελληνες τις γνώσεις της Αστρολογίας, αυτό όμως δεν ισχύει όπως αναφέραμε πιο πάνω. Παρ’όλα αυτά θα σας παρουσιάσω μερικές απόψεις μελετητών για να σχηματίσουμε μια πιο σαφή άποψη.

Ο ερευνητής της Αστρολογίας Σάλτον γράφει:

«Ως είναι δυνατόν να κρίνωμεν η Αστρολογία των Ελλήνων ήτο κατά πολύ Αιγυπτιακής προελεύσεως».

Εδώ έχουμε τώρα μία αναφορά στην Αιγυπτιακή Αστρολογία η οποία θεωρείται προγενέστερη της Ελληνικής. Θα μπορούσε να γραφτεί πραγματεία στο θέμα αυτό αλλά επειδή δεν είναι αυτό το αντικείμενό μας θα πάμε, εκτός από τον Ορφέα, στον Πλάτωνα και στην αναφορά του για τους Ατλάντιους για τους οποίους λέει ότι είχαν πολεμήσει με τους Έλληνες (Αθηναίους), πριν από την καταστροφή της Ατλαντίδας.

Δηλώνει μ’αυτό, ότι η Ελλάδα κατοικείτο από εξελιγμένο λαό για να μπορεί  να ανταγωνίζεται τους κατοίκους της Ατλαντίδας. Βέβαια ίσως σκεφτείτε ότι αυτή η αναφορά μπορεί να είναι μύθος. Η δρ. Maxime Asher[19] όμως, ερευνήτρια στο θέμα της Χαμένης Ατλαντίδας μετά από έρευνες πολλών ετών και στηριζόμενη σε ευρήματα με κύρος θεωρεί ότι η καταστροφή της Ατλαντίδας πρέπει να έγινε το 9.600 περίπου π.Χ.

Η αναφορά του Πλάτωνα βρίσκεται στον Τίμαιο[20] και στον Κριτία[21], ότι δηλαδή οι Έλληνες υπήρχαν εκείνη την περίοδο γιατί στα συγκεκριμένα αποσπάσματα οι Αιγύπτιοι ιερείς αναφέρουν ότι οι ΄Ελληνες ήταν παλαιότεροι των Αιγυπτίων κατά 1.000 έτη. Θ’αναφέρω ολόκληρο το απόσπασμα, γιατί μέχρι σήμερα δίνεται μόνον μια πολύ μικρή περίληψη του θέματος. Το βιβλίο από το οποίο θα πάρουμε τη μετάφραση είναι το ακόλουθο[22]:                

ΚΡΙΤΙΑΣ : Θα σας διηγηθώ αυτήν την παλιά ιστορία όπως την άκουσα από άνθρωπο ήδη πολύ ηλικιωμένο. Ο Κριτίας θα ήταν τότε, όπως έλεγε, κοντά στα ενενήντα, κι εγώ το πολύ δέκα. Γιορτάζαμε τα Απατούρια[23], ήταν μάλιστα η Κουρεώτιδα ημέρα. Για μας τα παιδιά, έγιναν και τότε οι συνηθισμένες εορταστικές εκδηλώσεις, οι γονείς μας αθλοθέτησαν βραβεία απαγγελίας. Ακούστηκαν πολλά ποιήματα διαφόρων ποιητών και, καθώς εκείνη την εποχή τα ποιήματα του Σόλωνα ήταν ακόμη πρόσφατα, πολλά παιδιά τα διαλέξαμε για να τα τραγουδήσουμε. Τότε κάποιος συγγενής μας, είτε γιατί όντως πίστευε είτε γιατί ήθελε να ευχαριστήσει τον Κριτία, είπε ότι κατά τη γνώμη του, ο Σόλων δεν ήταν μόνον ο πιο σοφός άνθρωπος αλλά και στην ποίηση το πιο ελεύθερο πνεύμα.

Το θυμάμαι σαν να’ναι τώρα. Ο γέροντας ευχαριστήθηκε πολύ, χαμογέλασε και είπε:

“Θα ήταν πράγματι, Αμύνανδρε, αν είχε αφοσιωθεί στην ποίηση όπως οι άλλοι και δεν την είχε απλώς πάρεργο. Αν μάλιστα είχε κατορθώσει να ολοκληρώσει την ιστορία που έμαθε στην Αίγυπτο και δεν είχε αναγκαστεί να την παραμελήσει λόγω των εξεγέρσεων και των άλλων δεινών που βρήκε εδώ με την επιστροφή του, τότε νομίζω πως ούτε ο Ησίοδος ούτε ο Όμηρος ούτε κανένας άλλος ποιητής θα τον είχε ποτέ ξεπεράσει”.

“Τι έλεγε αυτή η ιστορία”; ρώτησε ο Αμύνανδρος.

“ Έλεγε για το μεγαλύτερο κατόρθωμα της πόλης μας” απάντησε ο Κριτίας, “ένα κατόρθωμα που θα άξιζε να είναι και το πιο ονομαστό. Δυστυχώς όμως, με το πέρασμα του χρόνου και το θάνατο των πρωταγωνιστών του δεν έφθασε ως

εμάς”.

“Πάρε τα πράγματα από την αρχή”, επέμεινε ο Αμύνανδρος, “και πες μας τι ήταν, πώς έγινε και από ποιους το άκουσε ως αληθινή ιστορία ο Σόλων και το μετέφερε”.

“Στην Αίγυπτο”, άρχισε ο Κριτίας, “στο Δέλτα που δημιουργεί στις εκβολές του ο Νείλος, υπάρχει μια επαρχία που ονομάζεται Σαϊτική. Η μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας είναι η Σάις, απ’όπου κατάγεται και ο βασιλιάς Άμασις. Προστάτιδα της πόλης είναι μια θεά που ονομάζεται στα αιγυπτιακά Νηίθ και στα ελληνικά, όπως λένε οι ντόπιοι, Αθηνά. Κι αυτό τους κάνει ν’αγαπούν πολύ τους Αθηναίους και να ισχυρίζονται πως είναι κατά κάποιον τρόπο συγγενείς τους. Διηγήθηκε λοιπόν ο Σόλων, ότι όταν έφθασε εκεί, έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές και, ρωτώντας κάποτε τους σοφούς ιερείς για τα παλιά χρόνια, συνειδητοποίησε ότι ούτε ο ίδιος ούτε κανείς άλλος Έλληνας είχε την παραμικρή ιδέα γι’αυτά. Θέλοντας λοιπόν να τους παρακινήσει να μιλήσουν για τους αρχαίους καιρούς, επιχείρησε να τους πει για όσα εμείς εδώ θεωρούμε παλιά, για το Φορωνέα, που τον θεωρούμε πρώτο άνθρωπο, και για τη Νιόβη, πώς ο Δευκαλίων και η Πύρρα επέζησαν μετά τον κατακλυσμό, ποια ήταν η γενεαλογία των απογόνων τους. Προσπαθούσε τέλος μετρώντας τις γενιές να υπολογίσει πόσα χρόνια είχαν περάσει από τότε.

Κάποιος όμως από τους ιερείς, πάρα πολύ γέρος, τον διέκοψε και του είπε: “Ω Σόλων, Σόλων, εσείς οι Έλληνες είστε πάντοτε παιδιά. Έλληνας γέρος δεν υπήρξε ποτέ”.

“Τι εννοείς ”; ρώτησε ο Σόλων.

“Είστε όλοι νέοι στην ψυχή”, του απάντησε. “Γιατί η ψυχή σας δεν κρατά καμία από τις παλιές δοξασίες της παράδοσης ούτε από τις πανάρχαιες γνώσεις. [Αυτό γίνεται, δυστυχώς, και σήμερα.]. Και η αιτία είναι η εξής: στους ανθρώπους τυχαίνουν και θα εξακολουθήσουν πράγματι να τυχαίνουν πολλές και διάφορες καταστροφές: οι μεγαλύτερες γίνονται από νερό και από φωτιά, μικρότερες όμως προκαλούνται και από χιλιάδες άλλους παράγοντες. Έτσι αυτό που κι εσείς λέτε στα μέρη σας, ότι ο Φαέθων, ο γιος του Ήλιου, έζεψε κάποτε το άρμα του πατέρα του αλλά μην μπορώντας να το οδηγήσει στην πατρική διαδρομή πυρπόλησε τα πάντα στη Γη και ο ίδιος κεραυνοβολήθηκε, αυτό λοιπόν λέγεται με τη μορφή του μύθου, η αληθινή του όμως σημασία είναι ότι τα σώματα που περιφέρονται στον ουρανό γύρω από τη Γη παρεκκλίνουν από την τροχιά τους με την πάροδο πολλών χρόνων και καταστρέφουν με φωτιά τα πάντα πάνω στη Γη. Η καταστροφή είναι μεγαλύτερη γι’αυτούς που κατοικούν στα βουνά, σε τόπους ψηλούς και ξερούς, συγκριτικά με αυτούς που κατοικούν κοντά σε ποταμούς και θάλασσες. Εμάς και σ’αυτήν όπως και σε τόσες άλλες δύσκολες περιστάσεις μας σώζει ο Νείλος πλημμυρίζοντας. Όταν πάλι οι θεοί προκαλούν κατακλυσμούς για να εξαγνίσουν τη Γη, εκείνοι που διασώζονται είναι οι ορεσίβιοι, οι βοσκοί και οι κτηνοτρόφοι, ενώ όσοι κατοικούν σε πόλεις σαν τις δικές σας παρασύρονται από τα ποτάμια στη θάλασσα. Στη δική μας όμως χώρα τα νερά δεν πέφτουν ούτε έπεφταν ποτέ στις πεδιάδες από ψηλά, αλλά αντίθετα αναβρύζουν πάντοτε από κάτω. Να λοιπόν γιατί οι παραδόσεις που διατηρούνται εδώ είναι οι πιο παλιές.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι σε όλες τις περιοχές, εκτός ίσως από εκείνες όπου το υπερβολικό κρύο ή ο καύσωνας το απαγορεύει, το ανθρώπινο γένος λίγο ή πολύ πάντοτε επιβιώνει. Εμείς λοιπόν ό,τι ωραίο, σπουδαίο ή αξιοπερίεργο ακούμε πως συνέβη είτε στη χώρα σας είτε εδώ ή οπουδήποτε αλλού το καταγράφουμε από πάρα πολύ παλιά στους ναούς μας και το διασώζουμε. Αντίθετα στη δική σας περίπτωση και σε άλλες ανάλογες, κάθε φορά που πάει να τακτοποιηθεί το πρόβλημα της καταγραφής και όλα όσα είναι απαραίτητα για τη ζωή των πόλεων, πέφτουν επάνω σας οι καταιγίδες του ουρανού, σαν επιδημία που επανέρχεται πάλι και πάλι σε τακτά χρονικά διαστήματα, και σας αφήνουν μόνο με τους αγράμματους και τους ακαλλιέργητους. Κι έτσι ξεκινάτε πάλι από την αρχή, σαν να ξανανιώνετε, χωρίς να ξέρετε όσα έγιναν παλαιότερα εδώ ή στη χώρα σας. Όσα λοιπόν μόλις μας διηγήθηκες, Σόλων, οι δικές σας γενεαλογίες, δεν είναι παρά παιδικά παραμύθια. Θυμάστε μόνον έναν κατακλυσμό, ενώ έγιναν πολλοί στο παρελθόν. Και δεν ξέρετε ακόμη ότι στη χώρα σας έζησε κάποτε το ωραιότερο και τελειότερο γένος ανθρώπων. Από το γένος αυτό προέρχεσαι εσύ και η πόλη σου, από το λίγο σπέρμα που διασώθηκε, αλλά εσείς δεν γνωρίζετε τίποτε γι’αυτό, γιατί από τους επιζώντες πολλές γενιές χάθηκαν χωρίς να αφήσουν πίσω τους γραφές. Πραγματικά, Σόλων, πριν από τον πιο μεγάλο κατακλυσμό υπήρξε μια εποχή που η πόλη των σημερινών Αθηναίων ήταν η πρώτη στον πόλεμο αλλά και η πόλη με την καλύτερη νομοθεσία Για τα επιτεύγματα και το πολίτευμά της λέγεται πως ήταν ό,τι καλύτερο ακούστηκε ποτέ στην οικουμένη κι έφθασε ως εμάς.

Όταν τα άκουσε αυτά ο Σόλων, μας έλεγε πως εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε παρακάλεσε τους ιερείς να του διηγηθούν με κάθε λεπτομέρεια τα πάντα για τους παλιούς συμπολίτες μας.

Και ο ίδιος ιερέας αποκρίθηκε: “Ευχαρίστως θα τα πω, Σόλων, για χάρη σου, για χάρη της πόλης σου, αλλά κυρίως για να τιμήσω την προστάτιδα θεά που ανέθρεψε και εκπαίδευσε τόσο τη δική σας όσο και τη δική μας πόλη - πρώτα τη δική σας, παραλαμβάνοντας το σπέρμα σας από τη Γη και τον Ήφαιστο, και χίλια χρόνια μετά αυτήν εδώ την πόλη. Οι ιερές γραφές αναφέρουν ότι οι δικοί μας θεσμοί έχουν ζωή οχτώ χιλιάδων χρόνων. Θα σου μιλήσω επομένως για τους συμπολίτες σου που έζησαν πρίν από εννέα χιλιάδες χρόνια. Θα αναφέρω σύντομα τους νόμους τους και θα επιμείνω στο μεγαλύτερό τους κατόρθωμα. Τις λεπτομέρειες όλων αυτών θα τις δούμε αργότερα με την ησυχία μας, έχοντας μπροστά μας τα ίδια παλιά κείμενα.

Πρόσεξε λοιπόν τους νόμους τους και σύγκρινέ τους με τους δικούς μας. Θα βρεις εδώ σ’εμάς πολλά κοινά σημεία με τους θεσμούς που υπήρχαν κάποτε στην πόλη σας. Πρώτ’απ’όλα, το γένος των ιερέων διαχωρίζεται από όλους τους άλλους πολίτες. Ακολουθούν οι τεχνίτες - όπως θα δεις, η κάθε επαγγελματική ομάδα ασκεί την τέχνη της μόνη και χωρίς να αναμειγνύεται με τις άλλες - και στη συνέχεια οι βοσκοί, οι κυνηγοί και οι γεωργοί. Όσο για το γένος των πολεμιστών, θα έχεις προσέξει βέβαια πως εδώ είναι διαχωρισμένο από όλα τα άλλα γένη και ο νόμος δεν του επιτρέπει να ασχολείται παρά μόνον με τον πόλεμο. Τα όπλα τους μάλιστα είναι η ασπίδα και το δόρυ, ένας συνδυασμός που πρώτοι εμείς καθιερώσαμε στην Ασία ύστερα από προτροπή της θεάς, όπως είχε γίνει προηγουμένως και με σας στα δικά σας τα μέρη. Στο ζήτημα τώρα της φρόνησης, βλέπεις πόσο μερίμνησε εδώ ο νόμος από την αρχή. Ξεκινώντας από την κοσμική τάξη άντλησε από το θεϊκό βασίλειο όλες τις τέχνες που βρίσκουν εφαρμογή στην ανθρώπινη ζωή, ως τη μαντική και την ιατρική που διασφαλίζει την υγεία, και εξάντλησε όλη τη σειρά των γνώσεων που έπονται. Όλη αυτήν την τάξη και την οργάνωση την έδωσε η θεά αρχικά σ’εσάς, όταν ίδρυσε την πόλη σας. Επέλεξε τον συγκεκριμένο τόπο όπου γεννηθήκατε, επειδή προέβλεψε ότι το εύκρατο κλίμα του θα επιδράσει θετικά στη σωφροσύνη των ανθρώπων. Η θεά ήταν φίλη του πολέμου και της σοφίας. Επέλεξε επομένως τον τόπο εκείνο που θα γεννούσε ανθρώπους παρόμοιους μ’αυτήν και ίδρυσε την πρώτη της πόλη. Εγκατασταθήκατε λοιπόν εκεί έχοντας τέτοιους και ακόμη καλύτερους νόμους και ξεπεράσατε όλη την ανθρωπότητα στην αρετή, όπως άλλωστε θα περίμενε κανείς από γεννήματα και θρέμματα θεών.

     Τα επιτεύγματα της πόλης σας ήταν πολλά και μεγάλα. Είναι γραμμένα εδώ κι εμείς συνεχίζουμε να τα θαυμάζουμε. Υπάρχει όμως ένα που τα ξεπερνά όλα σε μεγαλείο και αρετή. Τα αρχεία μας αναφέρουν ότι η πόλη σας αναχαίτισε κάποτε μια μεγάλη δύναμη που είχε επιτεθεί με αλαζονεία εναντίον όλης της Ευρώπης και της Ασίας ξεκινώντας απ’έξω από τον Ατλαντικό ωκεανό. Οι άνθρωποι μπορούσαν να ταξιδεύουν εκείνη την εποχή στον ωκεανό…[εδώ αναφέρω, ότι ο βαρονέτος σερ Ρίτσαρντ Κολτ Χορ, που αφιέρωσε τον εαυτό του στη χρηματοδότηση των ανασκαφών δεκάδων αρχαίων τάφων ή αναχωμάτων, πολύ κοντά στο Στόουνχεντζ, ανακάλυψε ότι πολλά από τα τεχνουργήματα που ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές στην περιοχή, έφεραν μυκηναϊκά γεωμετρικά σχήματα][24] γιατί αμέσως μετά το στόμιό του - που , όπως μαθαίνω, εσείς το ονομάζετε Ηράκλειες Στήλες - υπήρχε ένα νησί μεγαλύτερο από την Ασία και τη Λιβύη μαζί. Οι ταξιδιώτες της εποχής περνούσαν από αυτό στα άλλα νησιά και από κει σε όλη την απέναντι ήπειρο που περιβάλλει αυτήν την πραγματικά αχανή θάλασσα. Όλα τα μέρη που βρίσκονται μέσα από το στόμιο που λέγαμε φαίνονται σαν λιμάνι με στενή είσοδο. Το πέλαγος όμως που εκτείνεται έξω από το στόμιο είναι πραγματικό πέλαγος και η στεριά που το περικλείει θα έλεγε κανείς ότι αξίζει να ονομαστεί ‘ήπειρος’, στην κυριολεξία του όρου.

   

           Ποσειδωνία                  Πιθανή θέση Ατλαντίδας

Σ’αυτό το νησί, την Ατλαντίδα, δημιουργήθηκε κάτω από βασιλική εξουσία μια μεγάλη και θαυμαστή δύναμη  που κυριάρχησε σ’όλο το νησί καθώς και σε πολλά άλλα νησιά και μέρη τής απέναντι ηπείρου. Επιπλέον, προς την πλευρά μας, επικράτησε στη Λιβύη ως την Αίγυπτο και στην Ευρώπη ως την Τυρρηνία. Αυτή λοιπόν η μεγάλη δύναμη συγκέντρωσε κάποτε όλα της τα στρατεύματα και επιχείρησε, με μια μόνο επίθεση, να υποδουλώσει την πόλη σας και τη δική μας και όλες όσες βρίσκονται μέσα από τις Στήλες. Τότε ακριβώς, Σόλων, αποκαλύφθηκε σε όλη την ανθρωπότητα η αρετή και η δύναμη της πόλης σας γιατί στάθηκε πρώτη στο φρόνημα και στην τεχνική του πολέμου. Επικεφαλής των Ελλήνων, και στη συνέχεια αναγκασμένη να πολεμήσει μόνη όταν οι άλλοι την εγκατέλειψαν, έφθασε στον έσχατο κίνδυνο, αλλά τελικά απέκρουσε τους εισβολείς και θριάμβευσε. Δεν άφησε έτσι να γνωρίσουν τη σκλαβιά αυτοί που δεν είχαν υποδουλωθεί ποτέ και απελευθέρωσε με μεγαλοψυχία όλους εμάς τους άλλους που κατοικούσαμε μέσα από τις Ηράκλειες Στήλες. Πολύ αργότερα όμως ήρθαν τρομεροί σεισμοί και κατακλυσμοί και, μέσα σε μια μέρα και μια νύχτα φρίκης, όλο το γένος των πολεμιστών σας χάθηκε μέσα στη γη, και το νησί της Ατλαντίδας βυθίστηκε στη θάλασσα και αφανίστηκε. Ο ωκεανός σ’εκείνα τα μέρη έγινε απροσπέλαστος και ανεξερεύνητος από την πολύ βαθιά λάσπη που άφησε πίσω της η Ατλαντίδα καθώς καταποντιζόταν.’

Αυτά αναφέρει ο Κριτίας σχετικά με την ηλικία των Ελλήνων τους οποιους τοποθετεί ως αναπτύξαντες πολιτισμό 1000 χρόνια πριν τους Αιγυπτίους.

     Υπάρχει και άλλη μία αναφορά για την Ατλαντίδα και τη σχέση της με την Αρχαία Ελλάδα από το Ρωμαίο φυσιοδίφη Κλαύδιο Αιλιανό σ’ένα χειρόγραφο σχόλιό του που αφορούσε στη γεωγραφική κατανομή της φώκιας, στο οποίο ανέφερε, πως ο βασιλιάς της Μακεδονίας φορούσε, όπως οι βασιλιάδες της Ατλαντίδας, μια κορδέλα στο κεφάλι, στην οποία επάνω ήταν ζωγραφισμένη μια φώκια. Υποτίθεται ότι οι Μακεδόνες είχαν τοποθετήσει το έμβλημα αυτό από τους προγενέστερούς τους βασιλείς της Ατλαντίδας.[25]

     Μία άλλη απόδειξη της επιρροής των Ελλήνων στους Αρχαίους Αιγυπτίους είναι ότι στην Αίγυπτο διάφοροι «θεοί» έκτισαν αρχαίες πόλεις[26] την Απολλωνούπολη, την Πανόπολη, την Ηλιούπολη την οποία κατά την παράδοση έκτισε ο γυιος του Ήλιου, Ακτίς, ο οποίος πήγε από τη Ρόδο στην Αίγυπτο και δίδαξε Αστρονομία στους Αιγυπτίους, η Σαΐδα την οποία έκτισαν οι Αθηναίοι, όπως ανέφερα πριν[27] και η Ερμούπολη ,όπου ευρίσκετο το αρχαιότερο ιερό του θεού Τωθ, Θωθ ή Θωτ, δηλαδή του Ερμή του Τρισμέγιστου,προστάτη της γραφής και της επιστήμης.

Λέγεται ότι ο Ερμής γεννήθηκε στην Κυλλήνη της Αρκαδίας, αν τον ταυτίσουμε με τον Αρχαίο θεό των Ελλήνων και υπολογίζεται από τον κατάλογο του Μανέθωνα, ότι ήταν στην εποχή των θεών - 9.000 π.Χ. - όταν έγινε κοινωνός της διδασκαλίας του, στο όραμά του, σαν Τωθ, την ίδια ακριβώς εποχή που ο Αιγύπτιος ιερέας λέει στο Σόλωνα για τον εξελιγμένο πολιτισμό των Προελλήνων.

Αν τώρα, εξετάσουμε όλο τον Ελλαδικό χώρο, θα δούμε ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχες πόλεις δημιουργημένες από τους Αιγυπτίους, οι οποίες θα φανέρωναν Αιγυπτιακή επιρροή, υπάρχουν όμως κατάλοιπα μικρών πυραμίδων.

Όλα αυτά που ελέχθησαν για τους Αιγυπτίους είναι ένα μικρό λιθαράκι στην προσπάθεια ν’αποδειχθεί ότι οι Έλληνες είχαν ανεπτυγμένο πολιτισμό πριν από αυτούς και δημιούργησαν ανάλογους χώρους διδασκαλίας στην Αίγυπτο. Προσωπικότητες όπως ο Πτολεμαίος και ο Πορφύριος μελέτησαν στην Αλεξανδρινή Σχολή τα έργα του Ερμή. Η σχολή αυτή σταδιακά ενώθηκε με τις μελέτες των Ελλήνων Νεοπλατωνικών και την Αραβική Σχολή στην οποία δούλευε ο Αβικένας, φιλόσοφος, γιατρός και αστρολόγος και όλοι μαζί εξελίσσουν την εποχή εκείνη την Αστρολογία, που ήδη υπήρχε, σε επιστήμη.

                                                                                               Ευγενία

Το άρθρο αυτό αποτελεί την εισαγωγή στο βιβλίο μου «Ανιούσες»

---

[1] Πτολεμαίος-Ανθολ.ΙΧ-577

[2] ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑΣ

[3] Fred Hoyle (24-6-1915 / 20-8-2001) Άγγλος αστρονόμος και μαθηματικός, διευθυντής για πολλά χρόνια στο Αστρονομικό Ινστιτούτο του Cambridge.

[4] Kεφάλαιο - Η αστρολογία των Ινδών - σελ.63

[5] V. Subrahmanya Sastri

 

[6] Sir William Jones (28-9-1746/27-4-1794) άγγλος φιλόλογος με ειδικές σπουδές στην ιστορία της Αρχαίας Ινδίας και γνωστός για τις έρευνές του στην ύπαρξη συγγένειας των Ινδο-ευρωπαϊκών γλωσσών.

[7] Dr. Walter Gorn Old (20-3-1864/23-12-1929) ήταν ένας αξιόλογος αστρολόγος του 19^ου αιώνα, πιο γνωστός ως Sepharial και διαπρεπής Θεοσοφιστής ο οποίος έγραψε πληθώρα βιβλίων τα οποία είναι σε εκτίμηση ακόμη και σήμερα.

[8] V. G. Rele

 

[9] Rene Taton (4-4-1915/9-8-2004) ιστορικός των επιστημών.

[10] ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ

[11] βλέπε σχετικόν άρθρον εις την Εγκυκλοπαιδείαν του ΗΛΙΟΥ 

[12] Συγγραφέας Ν.Κ.ΣΑΝΤΑΡΣ

[13] Έπος του Γκιλγκαμές σελ.113.

[14] σελ. 22

[15] σελ.455

[16] Σελ. 433

[17] Friedrich Max Muller (6-12-1823/28-10-1900)  γερμανός φιλόλογος και ανατολιστής ένας από τους ιδρυτές του δυτικού ακαδημαϊκού πεδίου των Ινδικών σπουδών και της πειθαρχημένης συγκριτικής θρησκειολογίας. «Διαλέξεις πάνω στη γλώσσα - σειρά δεύτερη VIII».

[18] στίχοι 75-103

[19] Maxime Klein Asher (15-8-1930/ ...) ερευνήτρια της Ατλαντίδας, ιδρύτρια και διευθύντρια του American World University.

[20] Τόμος VII σελίδα 6

[21] Πλάτωνος Tίμαιος, σελ. 43 - 55, εκδόσεις Κάκτος. 

[22] Πλάτων-Τίμαιος σε μετάφραση Βασίλη Κάλφα, εκδόσεις « ΠΟΛΙΣ » σελίδες 185-193.

[23] Απατούρια: Αρχαία δημοτελής ιωνικοαττική φρατρική γιορτή, κοινωνικού και θρησκευτικού χαρακτήρα που καθιερώθηκε με αφορμή την εγγραφή των αγοριών και των κοριτσιών που γεννήθηκαν από ελεύθερους γονείς στους φρατορικούς καταλόγους των πατέρων τους. Γιορτάζονταν προς τιμήν του Διονύσου (κατ’ άλλους αναφέρονται προς τιμήν της θεάς Αθηνάς και του Ηφαίστου {Jean Rispen Ελληνική Μυθολογία τόμος Α΄ σελ. 347}στο τέλος της συγκομιδής κατά τα μέσα του μήνα Πυανεψιώνα (Οκτ./Νοέμ.) και διαρκούσαν τρεις ή τέσσερις ημέρες. Μπορούσαν να γίνουν και άλλο μήνα εάν προέκυπτε κάποια υπόθεση υιοθεσίας.

[24] Μυστικιστικοί τόποι, σελ. 91, εκδόσεις Αλκυών

[25] Μυστικιστικοί τόποι σελ. 20

[26] Διόδ.Σικελιώτης, βιβλίο Α,12.6

[27] Διόδ.Σικελιώτης βιβλίο 5^ο, 56