Χειμερινή τροπή ή χειμερινό ηλιοστάσιο

Χειμερινή τροπή του Ηλίου έχουμε στις 21 Δεκεμβρίου. Την ημέρα αυτή ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Αιγόκερω και έτσι αρχίζει αστρονομικά η εποχή του χειμώνα. Ο Ήλιος περνά από το ζενίθ το μεσημέρι στους τόπους που βρίσκονται επάνω στον Τροπικό του Αιγόκερω. Η μετάπτωση, όμως του άξονα της Γης έχει αλλάξει το νοτιότερο αυτό σημείο επάνω στην ουράνια σφαίρα, και τώρα βρίσκεται νοτιοδυτικά του αστέρα μ Τοξότη στον ομώνυμο αστερισμό.
Αλλιώς λέγεται και Χειμερινό Ηλιοστάσιο.

Τι είναι όμως το Ηλιοστάσιο;
Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο κοντά (περιήλιο) ή μακριά (αφήλιο) από τον Ήλιο και αυτό συμβαίνει λόγω της ελλειπτικής τροχιά της Γης γύρω από 
αυτόν.
Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο βορειότερο ή στο νοτιότερο σημείο του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς επάνω στην επιφάνεια της Γης.

 
Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «ίστημι»/«στάσις» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει την φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Εξ ίσου ορθό ετυμολογικώς είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο».
 Με την ευρύτερη σημασία, ο όρος «ηλιοστάσιο» σημαίνει και την ημέρα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, δύο φορές τον χρόνο, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο. Τα ηλιοστάσια, όπως και οι Ισημερίες συνδέονται αναπόσπαστα με τις εποχές του έτους. Σε κάποιες χώρες ή γλώσσες, θεωρείται ότι αρχίζουν ή διαχωρίζουν τις εποχές, ενώ σε άλλες θεωρούνται τα κέντρα τους.
Οι δύο ισημερίες (φθινοπωρινή και εαρινή) και οι δυο τροπές του Ηλίου (χειμερινή και θερινή) αποτελούσαν και αποτελούν περιόδους με ιδιαίτερη σημασία, γιατί αντιπροσωπεύουν την πορεία της Φύσεως.

«Τα Ελληνικά μυστήρια γενικά αποκάλυπταν ότι μετά την διαμόρφωση της μητέρας Γης και την σύσταση των μορφών της επιφάνειάς της, δημιουργήθηκε με την συνδρομή των ακτίνων του θείου Ηλίου η ψυχή της, η οποία υπήρξε ο συντελεστής των ζωικών μορφών που εξελίχθηκαν μέχρι της συστάσεως τού ανθρώπου.

Συνεπώς η ψυχή του ανθρώπου έχει μητέρα την Γη και πατέρα τον Ήλιο. Οι ακτίνες του Ηλίου μετέδωσαν στην μητέρα Γη το σπέρμα τής ανθρώπινης μορφής και αφού αυτή το διέθρεψε το εξεδήλωσε ως ανθρώπινο Ον.

Συνεπώς η ψυχή από της συστάσεώς της μέχρι την άφιξή της σε ανθρώπινο οργανισμό ακολούθησε την μεταμόρφωση που ακολούθησε και η μητέρα Γη.

Έτσι η ψυχή μέχρι να διαμορφωθεί σε Ον διανοούμενο και δυνάμενο να εκδηλώσει πλήρη αισθήματα πέρασε τέσσερις καταστάσεις. Συγκεκριμένα στην αρχή πέρασε το στάδιο της καλλιέργειας των Ιδεών οι οποίες έπρεπε να γονιμοποιηθούν, κατόπιν το στάδιο της εκδήλωσης των Ιδεών αυτών, στην συνέχεια το στάδιο της εναρμόνισης των Ιδεών αυτών προς τις αντίστοιχες Ιδέες της θείας Φύσης και τέλος το στάδιο της μεταμόρφωσης των Ιδεών αυτών σε καρπούς που να μπορούν να διατηρήσουν τον τύπο του ανθρωπίνου οργανισμού, οι οποίες σαφώς αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις εποχές του χρόνου.»(*)

Οι Πυθαγόρειοι τελούσαν τέσσερις εορτές τον χρόνο που γίνονταν κατά τις δυο ισημερίες και κατά τις δυο τροπές του Ηλίου σε εκδήλωση λατρείας προς την Φύση γιατί πίστευαν ότι η προς την Φύση λατρεία είναι η θειοτέρα όλων.
Σχετικά ο ίδιος ο Πυθαγόρας έλεγε:

«Η προς την Φύση λατρεία περιλαμβάνει και τα κατά μέρος αυτής και το πνεύμα αυτής.
Αντίθετα λατρεία προς πρόσωπο χωρίζει αυτό από την Φύση και το μειώνει. Λατρεύουμε, έλεγε, τους Θεούς ως κυρίους των δυνάμεων της Φύσης και όχι ως ατομικά Εγώ αυτής. Τα ατομικά Εγώ της Φύσης τιμούμε μόνον για τα έργα τους».

Οι πύλες των Ηλιοστασίων, στον Ελλαδικό χώρο, σύμφωνα με την ιερή μας γεωγραφία  είναι κάθετες στον "Ισημερινό των Δελφών", ο οποίος αντιστοιχεί σε μία γραμμή Νότου – Βορρά, Ταινάρου – Δελφών – Ολύμπου.
Είναι η κατάλληλη στιγμή για να αποδείξουμε, όπως αναφέρει στο βιβλίο του Η ιερή γεωγραφία του Ελληνικού κόσμου ο Jean Richer,  ότι αυτή η γραμμή έχει στην πραγματικότητα διπλή σημασία: είναι συγχρόνως πολική και ζωδιακή και αντιστοιχεί με την προβολή του κοσμικού άξονα επάνω στον ζωδιακό χάρτη. Χωρίς να το πει καθαρά, η ελληνίστρια φιλόλογος Marie Delcourt (1891 - 1975, Πανεπιστήμιο Λιέγης), προαισθάνθηκε ότι ο συμβολισμός του ομφαλού περιελάμβανε την μελέτη πολλών επιπέδων. Έγραψε σχετικά:

«Η γενετική ερμηνεία του ομφαλού (των Δελφών) έχει και έναν συμβολισμό που οφείλεται στην θέση που καταλαμβάνει στο σημείο τομής των δύο αξόνων του ανθρώπινου σώματος, μία κάθετη δηλ. και μία οριζόντια διάμεσο που περνούν παραπλεύρως του διαφράγματος.» (1)

 Το σχήμα όμως αυτό αποκτά σημασία εάν φαντασθούμε έναν άνθρωπο όρθιο στους Δελφούς να παρατηρεί στον ουρανό την κίνηση του ηλίου. Για περισσότερες διευκρινήσεις, δανειζόμαστε τους όρους του René Guènon:

«Ο κάθετος άξονας που ενώνει τους δύο πόλους έχει προφανώς διεύθυνση από βορρά προς νότο. Με το πέρασμα από τον πολικό συμβολισμό στον ηλιακό, ο άξονας αυτός έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να προβληθεί στον ζωδιακό χάρτη με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει μία κάποια αντιστοιχία όσο το δυνατόν ακριβέστερη με τον αρχέγονο άξονα. Επί πλέον, μέσα στον ετήσιο κύκλο, το χειμερινό και το θερινό ηλιοστάσιο είναι τα σημεία που, μέσα στον χώρο, αντιστοιχούν στον βορρά και τον νότο.Έτσι η εαρινή και η φθινοπωρινή ισημερία αντιστοιχούν στην ανατολή και την δύση.
Ο άξονας που συμπληρώνει την υπόθεσή μας, είναι αυτός που ενώνει τα σημεία των δύο ηλιοστασίων και μπορούμε να πούμε ότι ο άξονας του ηλιοστασίου πρόκειται να παίξει τον ρόλο ενός σχετικά κάθετου άξονα σε σχέση με τον άξονα της ισημερίας ...»

Το κοσμικό σπήλαιο που αναφέρεται στην Οδύσσεια
( Ν.101-117): μας το φανερώνει επίσης:

« Ένα λιμάνι βρίσκεται του Φόρκυνα στο Θιάκι, του γέρου του θαλασσινού και δυο προβάλλουν κάβοι, απότομοι, στου λιμανιού γυρμένοι εμπρός το έμπα, που όξω κρατούν των δυνατών ανέμων τ’ άγριο κύμα και μέσα τα καμαρωτά καράβια παν και μένουν στ’ αραξοβόλι σαν ερθούν, χωρίς σκοινιά να δέσουν. Έχει κι ελιά στενόφυλλη στου λιμανιού το βάθος και μια κοντά της θαμπερή σπηλιά γεμάτη χάρες, πανάγιος τόπος των Ξωθιών, που τις καλούν Ναϊάδες. Εκεί κροντήρια βρίσκονται και πέτρινα πιθάρια που πάνε μέσα οι μέλισσες και πλάθουν τις κηρήθρες. Κι έχει πετρένιους αργαλειούς, μεγάλους, που οι Νεράϊδες φαίνουν θαλασσογάλανα πανιά, να βλέπεις θάμα. Τρέχουν αστέρευτες πηγές κι έχει η σπηλιά δυο πόρτες, μια προς το μέρος του βοριά, που κατεβαίνει ο κόσμος, και μια άλλη κατά το νοτιά, για τους θεούς, κι ούτ’ άλλος περνά θνητός, μόν’ των θεών ο δρόμος είναι εκείθε».

Υπάρχουν, λοιπόν, δύο αντιτιθέμενες "ζωδιακές πύλες" σύμφωνα με τον άξονα που προαναφέραμε, οι οποίες αντιστοιχούν στα δύο σημεία των ηλιοστασίων και εκ των οποίων η μία χρησιμεύει ως είσοδος και η άλλη ως έξοδος.
Στην πραγματικότητα, η έννοια των δύο αυτών "πυλών των ηλιοστασίων" συναντάται σαφώς στην πλειοψηφία των παραδόσεων, εκτός από την Οδύσσεια, ενώ είναι αξιοσημείωτη η συμβολική της σημασία.
Η πύλη της εισόδου ορίζεται ως η "πύλη των ανθρώπων" αυτών που μυούνται για πρώτη φορά στα "μικρά μυστήρια" ή αυτών που είναι αδαείς, αφού δεν ξεπέρασαν ακόμα την ανθρώπινη υπόστασή τους.
Αντίθετα η πύλη της εξόδου ορίζεται ως η "πύλη των Θεών" δηλαδή η πύλη από την οποία περνούν μονάχα τα άτομα που έχουν περάσει στα υπερατομικά στάδια". (2)

Σχετικά με αυτό το θέμα, αλλά και με πολλά άλλα, οι Πυθαγόρειοι επανεξέτασαν μία αρχαία παράδοση για την οποία γίνεται επίσης λόγος στην Bhagavad Gita
(3 ):

(24) Η φωτιά, το φως, η ημέρα, το φωτεινό δεκαπενθήμερο, το εξάμηνο, η ανοδική πορεία του ηλίου προς τον βορρά. Με αυτά τα σύμβολα οι άνθρωποι που γνωρίζουν τον Βράχμα πηγαίνουν σε αυτόν.
(25) Ο καπνός, η νύχτα, το σκοτεινό δεκαπενθήμερο, το εξάμηνο καθόδου του ηλίου στον νότο. Με αυτά τα σκοτεινά σύμβολα ο γιόγκι φτάνει στο φως του φεγγαριού για να επιστρέψει στην συνέχεια σε νέες καταστάσεις ύπαρξης.

(26) Υπάρχουν δύο ατέρμονοι δρόμοι στο Σύμπαν, ο ένας είναι του φωτός και ο άλλος του σκότους. Από τον πρώτο δεν υπάρχει επιστροφή, από τον δεύτερο επιστρέφουμε πίσω.(4)
Από τα πιο γνωστά ελληνικά κείμενα αναφορικά με αυτό, είναι  του Πορφύριου στο Άντρο των Νυμφών:(5)

  Η κάθοδος των ψυχών κατά μήκος του άξονος Καρκίνου - Αιγόκερω ακολουθεί το εξής δρομολόγιο:

Σφαίρες του:

1. Κρόνου, 2. Διός, 3. Άρεως, 4. Απόλλωνος,
5. Αφροδίτης, 6. Ερμή, 7 Σελήνης.
Από το κέντρο της γης η άνοδος πραγματοποιείτο ακολουθώντας το αντίστροφο δρομολόγιο.
Το Ταίναρο εθεωρείτο ιδιαίτερα σημαντική "είσοδος στον Κάτω κόσμο". Σύμφωνα με κάποιο άθλο ο Ηρακλής οδήγησε τον Κέρβερο στο ακρωτήριο Ταίναρο. (6)
Η κορυφή του Ολύμπου, ιερού των θεών φαίνεται να είναι τόπος ανόδου των ψυχών προς τον ουρανό. Είναι "η πύλη των θεών". Πολλοί μύθοι ακόμα και στις ημέρες μας συντηρούν, όσον αφορά τα ανώτερα επίπεδα του βουνού, έναν μυστηριακό χαρακτήρα.
Να θυμίσω ότι ο Λουκιανός τοποθετούσε τους θεούς στην κορυφή του Ολύμπου, στο Χειμερινό ηλιοστάσιο,  γνωρίζοντας πιθανόν τον συμβολισμό του.
Η λύση στην δυσκολία που προκαλεί η εμφανής αντιστροφή του βορρά και του νότου στην κατανομή των πυλών του ηλιοστασίου, οφείλεται στο ότι άλλοτε θεωρούμε τον ουρανό ως τον τόπο των πυλών των ηλιοστασίων, άλλοτε ορίζουμε την θέση τους σε σχέση με την ετήσια τροχιά του ήλιου:

"Η πύλη του χειμερινού ηλιοστασίου ή το ζώδιο του Αιγόκερω, αντιστοιχεί στον βορρά, μέσα στο έτος, αλλά σε σχέση με την ουράνια πορεία του ηλίου αντιστοιχεί στον νότο". René Guènon

Η Χειμερινή Τροπή του Ηλίου συμβολίζει την εποχή κατά την οποία η ανθρώπινη ψυχή εκδηλώνει τα σπέρματα των Iδεών και αποκτά την γνωστική νόηση, όπως ανέφερα. Είναι δηλαδή το τέταρτο ιερό δράμα της εξελικτικής πορείας της φύσης.

 Η Γνώση αυτή θα βοηθήσει την ανθρώπινη ψυχή να κατανοήσει την πνευματική της πρόοδο και θα της επιτρέψει να έρθει σε επαφή με τον ουρανό ώστε με την επίδραση του να εκδηλωθεί σε αυτήν η απόκτηση της σοφίας.

Οι Ορφικοί, κατά την χειμερινή τροπή του ηλίου, εόρταζαν την γέννηση του Διονύσου του Ζαγρέως, ο οποίος με την κάθοδό του στον Άδη έγινε ο ελευθερωτής των ανθρώπινων ψυχών.
Ας εστιαστούμε στον μύθο του:
Γυιος του Διός και της Σεμέλης, κόρης του Κάδμου, ο Διόνυσος, κατά μία μυθολογική εκδοχή, διασώζεται από τις φλόγες που έζωσαν το παλάτι του πατέρα της Σεμέλης - μετά από την εμφάνιση τού Διός σε όλο του το μεγαλείο - χάριν στην παρέμβαση της Γης, η οποία έπλεξε κισσό στους κίονες του ανακτόρου για να σώσει το θείο βρέφος το οποίο παρέδωσε στον Δία.
Ο Δίας τοποθέτησε το βρέφος στον μηρό του, χωρίς να το καταλάβει η Ήρα και το έβγαλε στο φως την κατάλληλη στιγμή, όταν ολοκληρώθηκε η κύησή του, στην νήσο Ικαρία, και το παρέδωσε σε δώδεκα νύμφες ή υδάτινα πνεύματα, τις Υάδες, οι οποίες έγιναν τροφοί του θεϊκού παιδιού. Αργότερα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την υπηρεσία τους τις εξύψωσε στο ουράνιο στερέωμα όπου λάμπουν ως αστερισμός των Υάδων.

Ο Διόνυσος προσαγορεύθηκε Πυριγενής, και Λιμναίος, φέροντας εγγενώς τις ποιότητες αυτές.
Εξ αιτίας αυτών των γεγονότων ο Διόνυσος έφερε επίσης τις επωνυμίες μηρορραφής, διμήτωρ και δισσότοκος (7). Προσαγορεύθηκε και Διθύραμβος, δηλαδή διγενής, γεννημένος πρώτα από την φωτιά και κατόπιν από το νερό, ακολουθώντας την παράδοση ανάλογων αρχέγονων θεοτήτων (8). 
 Η δεύτερη εκδοχή και η πιο μεταφυσική η οποία συνάδει με τις αστρολογικές έννοιες είναι η επόμενη: Ο Δίας ερχόμενος σε επαφή με την Σεμέλη, επρόκειτο να αποκτήσει έναν γυιο, τον Διόνυσο. 
Η Ήρα, όμως, εμφανίστηκε στην Σεμέλη και την έπεισε να του ζητήσει να εμφανιστεί σαν θεός μπροστά της και όχι με ανθρώπινη μορφή. Έτσι θα έδειχνε ότι την αγαπά πραγματικά.
Ανυποψίαστη η κόρη του Κάδμου, την επόμενη φορά που την επισκέφτηκε ο Δίας στην κάμαρά της, του ζήτησε να πάρει την θεϊκή μορφή του. Μάταια προσπάθησε ο Δίας με λόγια αγάπης να την μεταπείσει. Λυγίζοντας μπροστά στην επιμονή της εμφανίστηκε μεγαλοπρεπής, φωτεινός σε όλο το θεϊκό του μεγαλείο. 
Ήταν αδύνατον όμως να αντέξει η Σεμέλη την λάμψη των κεραυνών και των αστραπών που εκτινάσσονταν από τα χέρια του. Την ώρα που οι φλόγες την τύλιγαν ο Δίας έσωσε το βρέφος που είχε στα σπλάχνα της και το έραψε στον μηρό του. 
Όταν συμπληρώθηκαν εννιά μήνες, ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε από το πόδι του θεϊκού πατέρα του.
Ο βασιλιάς των αθανάτων ήξερε πολύ καλά πως η ζηλόφθονη σύζυγός του θα έστρεφε γρήγορα τον θυμό της στο νεογέννητο παιδί.
Γι' αυτό ανέθεσε στον Ερμή την φύλαξή του. Αυτός το παρέδωσε στην αδερφή της Σεμέλης, την Ινώ.
Η Ήρα όμως έστειλε τρέλα στην Ινώ και τον άντρα της και άρχισαν ανελέητα να σκοτώνουν τα παιδιά τους.
Η θεά έλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο θα σκοτώσουν και τον Διόνυσο, αλλά ο φτερωτός θεός Ερμής πρόφτασε και γλίτωσε τον μικρό Διόνυσο και τον εμπιστεύτηκε αυτήν την φορά στις Νύμφες.

Αυτές τον ανέθρεψαν με περισσή στοργή και αγάπη, στο δάσος όπου κατοικούσαν. Πράγματι, πουθενά αλλού δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε να μεγαλώνει ο θεός του αμπελιού, παρά σε ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια.
Κάποια μέρα, όμως που ο Διόνυσος, σαν έφηβος, καθρεφτιζόταν στα νερά ενός ρυακιού, είχε ένα άτυχο συναπάντημα με τους Τιτάνες, οι οποίοι ήθελαν να τον σκοτώσουν.
Επιτυγχάνοντας τον σκοπό τους τόν χώρισαν σε επτά κομμάτια - και εδώ αρχίζει η ένωση του θανάτου του με την Αστρολογία - τα οποία ήταν οι επτά γνωστοί πλανήτες της Αρχαιότητας ( Ήλιος, Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος). 
Η ανθρώπινη φύση μας – Διόνυσος - χωρίστηκε σε επτά κομμάτια, δέκα, θα λέγαμε σήμερα, αν είχαν ανακαλυφθεί τότε, οι πλανήτες Ουρανός, Ποσειδών και Πλούτων και τεμαχίστηκε.
Η θεά Αθηνά, η Σοφία μέσα από την Γνώση, γιατί αυτό είναι το μεταφυσικό έργο της γέννησής μας, να αποκτήσουμε σοφία μέσα από την εμπειρική γνώση, πρόλαβε και πήρε την καρδιά του Διονύσου, την ψυχή μας και την έδωσε στον Δία. Ο Δίας γέννησε τον Διόνυσο τον Ζαγρέα, ο οποίος είναι ο Ζωδιακός Κύκλος, στον οποίο, εμείς σαν άνθρωποι εμπεριέχοντες σώμα και ψυχή, γεννιόμαστε καλύπτοντας κάποιες ζωδιακές μοίρες του, τις οποίες οφείλουμε να προβάλλουμε, βιώνοντάς τις. 
Κατά την μύηση των Ορφικών αναγεννάται, σε Διόνυσο Ελευθερωτή, όταν κατεβαίνει στον Άδη και συναντά την Περσεφόνη, την Φερέφαττα (την φέρουσα το Φως) όπως πολύ ωραία μας την ερμηνεύει ο Πλάτων στον Κρατύλο του και εξελίσσοντας το ψυχικό επίπεδο τού πνεύματός του, όπως ακριβώς επιθυμούμε να συμβεί και σε εμάς, φέρνει την Περσεφόνη, η οποία ενέχει την έννοια της ψυχής, από τον Άδη στον Όλυμπο, στην Αθανασία. 
Αν λοιπόν μπορέσουμε και εξελιχθούμε, γνωρίζοντας τον εαυτό μας, και το τρισυπόστατό του Διονύσου, μέσα από την Αστρολογία, ο οποίος έγινε Ελευθερωτής, μπορεί να πετύχουμε την Αθανασία, όπως εμείς οι Έλληνες την εννοούμε.

Θα ήθελα να σκεφτείτε λίγο επάνω σε αυτό…
Αν μάλιστα τα βήματά σας σάς φέρουν κάποτε στο μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας και σταθείτε μπροστά στον Ερμή του Πραξιτέλους, θα τον δείτε να κρατά τον Διόνυσο τον Ζαγρέα στο ένα του χέρι και με το άλλο να του δείχνει τον ουρανό, δηλαδή την τελειότητα που πρέπει να πετύχει και την οποία μπορούμε να επιζητούμε όλοι μας, γνωρίζοντάς την, όμως, πρώτα.
Όπως γνωρίζουμε ένας δρόμος για να το επιτύχουμε είναι η γνώση της Αστρολογίας η οποία μας βοηθά να κάνουμε δικά μας τα δύο Δελφικά ρητά «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν».
Η γιορτή, λοιπόν του Χειμερινού Ηλιοστασίου ήταν μεγάλης σπουδαιότητος για εμάς, τους Έλληνες, γιατί σε αυτήν αποκαλυπτόταν ότι η ανθρώπινη ψυχή μπορούσε να φτάσει σε τέτοια όρια διανόησης ώστε να εκδηλώσει δυναμικότητες με τις οποίες θα μπορούσε να έλθει σε επαφή με τον κόσμο των Ιδεών.
Η δεύτερη μύηση στα Ορφικά μυστήρια γινόταν την ημέρα της χειμερινής τροπής του ηλίου ή αμέσως μετά.
Ο χρόνος, από την μύηση αυτή μέχρι την επομένη μύηση που γινόταν κατά την εαρινή ισημερία του Ηλίου, ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο μυούμενος έπρεπε να εκδηλώσει στην διάνοιά του τον σπόρο της Ορφικής Ιδεολογίας.
Στα Ελευσίνια μυστήρια η χειμερινή τροπή του ηλίου

Ελευσίνιες θεότητες. Λεπτομέρεια από ερυθρόμορφο Αθηναϊκό αγγείο, περίπου 335-325 π.Χ. Αγία Πετρούπολη, Μουσείο Hermitage.

 συμβολιζόταν με την αρπαγή της Περσεφόνης, της αγνής κόρης του θεού Διός και της θεάς Δήμητρας, από τον θεό του Άδη, τον Πλούτωνα. 
Η κάθοδος της Περσεφόνης στον Άδη δεν σημαίνει πτώση, γιατί η Περσεφόνη είναι η φωτεινή ψυχή, όπως ανέφερα, η οποία κατέβηκε στον Άδη, με κύριο σκοπό, να βοηθήσει τις ψυχές που βρίσκονται στο σκότος να ανέλθουν. 
Γι’ αυτό ακολουθεί η κάθοδος του Διονύσου και της μητέρας της Δήμητρας στον Άδη, χρέος των οποίων ήταν να αποκαλύψουν στους ανθρώπους την καλλιέργεια του σίτου και του σταφυλιού που υπήρξαν τα κατ' εξοχήν σύμβολα όλων των μυστηρίων και αυτών των χριστιανικών. Ο σίτος (9) και ο οίνος (10) συμβολίζουν μεταμορφωτικά μέσα, και μεταβάλλονται αντίστοιχα σε σώμα και αίμα παντός Θεού.

Οι μύστες της Ελευσίνας (οι οποίοι όπως είδαμε κατά την φθινοπωρινή ισημερία τιμούσαν την γέννηση της Κόρης της Πρωτογόνης) έλεγαν ότι η Κόρη η Πρωτογόνη {που είναι τέκνο του Ουρανού (συνεχούς ουσίας) και της Γης (της ατομικής ουσίας)} για να οδεύσει προς το Φως έχει ανάγκη και άλλης μίξης, μίξης προς τις δυνάμεις του Ουρανού και αυτήν ακριβώς την δεύτερη μίξη συμβολίζει η χειμερινή τροπή του Ηλίου. Την μίξη αυτή αλληγορούν και οι μίξεις των Νυμφών με τους Θεούς.

O Eρμής παραδίδει το βρέφος Διόνυσο στις Νύμφες υπό το βλέμμα του Διός, του Πανός, του Απόλλωνος και της Δήμητρας, 4ος π.χ αιών, Σπηλαιόσχημο ανάγλυφο, Μουσείο Αγοράς, Αθήνα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά την χειμερινή τροπή του Ηλίου φέρονται γεννηθέντες όλοι οι πνευματικοί ήρωες και οι μεγάλοι διδάσκαλοι της μυσταγωγικής γνώσης που υπήρξαν πρωτοπόροι όλων των αρχαίων θρησκειών. Η γέννησή τους αυτή δεν συμβολίζει την εμφάνιση των οργανικών τους υποστάσεων στην Γη, αλλά την αλληγορική εικόνα της πνευματικής τους αναγέννησης και της υπόταξης των τιτανικών τους φύσεων. Η περίοδος από την χειμερινή τροπή του ήλιου μέχρι την εαρινή ισημερία συμβολίζει την περίοδο κατά την οποία η ανθρώπινη ψυχή εκκολάπτει τα σπέρματα των Ιδεών γιατί αυτά θα την βοηθήσουν να κατανοήσει τα πάθη της και να τα αποβάλλει. Η αποβολή των παθών είναι η βασική προϋπόθεση για να οδεύσει η ψυχή του ανθρώπου προς την πνευματική της αναγέννηση, η οποία θα λάβει χώραν κατά την εαρινή ισημερία.
Στο φυτικό επίπεδο, επίσης γίνεται η εκκόλαψη και η βλάστηση των σπερμάτων δηλαδή η γέννηση νέων φυτών μέσα στο γόνιμο από τις βροχές του φθινοπώρου έδαφος και συνεπώς είναι η εποχή της εκδήλωσης της φυτικής ζωής και της βλάστησής της.
Δύο είναι οι κύριες μορφές, με τις οποίες εμφανίζεται ο Διόνυσος, στην αναγεννητική βλάστηση, στην λατρεία του. Με έμβλημα τον φαλλό, το δένδρο - εξ ου και η προσωνυμία δενδρίτης - ή τον ταύρο είναι θεός της γονιμότητας και προστάτης των καλλιεργειών, κυρίως της αμπέλου. Στην δεύτερη μορφή του είναι ο ενθουσιαστικός Διόνυσος, με εμβλήματα τον θύρσο και την δάδα και την ακολουθία των Μαινάδων (11), των Βακχών(11), των Θυιάδων(12), των Ληνών και των Βασσαριδών (13), όπως τις μετέφερε η μυθολογική αφήγηση. Με τον Διόνυσο θεό των δένδρων και των φυτών πραγματοποιείται η επιστροφή στο «ζωώδες πάθος» της φύσης, μακριά από τους περιορισμούς και τις αποκρυσταλλώσεις που επιβάλλει ο εξορθολογισμός (14), κάτι που διακρίνεται άμεσα στις Βάκχες του Ευριπίδη. Με την προσωνυμία βρόμιος λατρεύτηκε κυρίως ως θεός γεννημένος από το δημητριακό βρόμος και το οινοπνευματώδες ποτό που παράγεται, χωρίς να είμαστε σίγουροι ποιό ακριβώς είναι αυτό το δημητριακό (βρώμη;) (15). 
Οι Ορφικοί θεωρούσαν την περίοδο αυτή ως αλληγορική εικόνα της προπαρασκευής των ανθρώπινων ψυχών κατά την οποία εκδηλώνονται από τις ψυχές συναισθήματα και Ιδέες. Τα εκδηλούμενα με την βλάστηση της μητέρας γης άνθη και μύρα κατά το τέλος αυτής της περιόδου είναι η αλληγορική εικόνα, κατά τον θείο Ορφέα, που εμφανίζει τις εκδηλώσεις εκείνων των ανθρώπινων ψυχών οι οποίες προχωρούν πια προς την αθανασία και οι οποίες (ψυχές) φέρουν πλέον στην φύση τους αυτό που απεικονίζει το γέλιο του Φάνητος. Από την χειμερινή τροπή του Ηλίου η ημέρα αυξάνει. Οι μύστες της Ελευσίνας έλεγαν ότι η ημέρα συμβολίζει το φως και η νύκτα το σκότος και ότι μόνον οι ψυχές των μεμυημένων οδεύουν από το σκότος προς το φως ενώ οι ψυχές των αμύητων παραμένουν στο σκότος. Αυτήν την, προς το Φως, πορεία της ψυχής του μύστου γιόρταζαν οι Ελευσίνιοι στην χειμερινή τροπή του Ηλίου. 

Ευγενία

Παραπομπές 

(1) Marie Delcourt, βλέπε σελ. 146

(2) (René Guènon: La sortie de la caverne Etudes Traditionnelles, Απρίλιος 1938. 

(3) Μετάφραση: Emile Senart, Paris, Belles Lettres, 1944.

(4) VIII, 24 έως 26

(5) κεφ. ΧΧΙ & ΧΧΙΙ, De Antro Nympharum.

(6) Παυσανίας ΙΙΙ, 25, 5)

(7) Κακριδής Ι. Θ. 1986, 200.

(8) Ο Alain Danielou επισύρει την προσοχή μας σε μια σημαντική σύγκριση του Διόνυσου με τον αντίστοιχο θεό Μουρούκαν του ινδουϊστικού πάνθεου παραθέτοντας τα εξής: ο «Μουρούκαν, ο γεννημένος στον καλαμιώνα, αναθρεμμένος από τις νύμφες, ονομάζεται αλλού Διόνυσος». Βλ. επίσης Danielou, Alain, 1982, 27.
(9) Στα μυστήρια ο οίνος είναι η σοφία που πίνεται από την κούπα η οποία προσφέρεται στην θεότητα ή από το Δισκοπότηρο ή ο οίνος γίνεται το αίμα της θεότητας μεταβιβάζοντας πνευματική ή ζωτική δύναμη στον μυημένο ή χρησιμεύοντας σαν μια υπενθύμιση για την θυσία της θεότητας. Ο σίτος και ο οίνος μαζί είναι η ηλιακή και η θεία φύση και ο αρσενικός οίνος με τον θηλυκό σίτο ενωμένα αντιπροσωπεύουν την θεότητα και τον άνθρωπο.

(10) Ο σίτος στα Ελληνικά μυστήρια συμβολίζει την γονιμότητα της Γης, την αφύπνιση της ζωής, την ζωή που ξεπροβάλλει από τον θάνατο. Στην λατρεία της Κυβέλης στην οποία αναφέρθηκα στο Χριστουγεννιάτικο έλατο, ο Άττις είναι ο "ώριμος κίτρινος καρπός δημητριακών". Ο καρπός των δημητριακών ήταν το κεντρικό σύμβολο των Ελευσινίων Μυστηρίων: "Εκεί εκτίθετο σαν το μεγάλο, θαυμαστό, το πιο τέλειο αντικείμενο μυστικής θεωρίας, ένα στάχυ δημητριακών που ωρίμαζε εν σιωπή". (Φιλοσοφούμενα)

(11) Στην ελληνική μυθολογία οι Μαινάδες ήταν νύμφες που παρουσιάζονται ως συντρόφισσες και συνοδοί του θεού Διονύσου. Η λέξη μαινάς (στον ενικό) εμφανίζεται στον Όμηρο, όπου συσχετίζεται με την μανία. Και πράγματι, το κυριότερο χαρακτηριστικό των Μαινάδων ήταν η εκστατική μανία, δηλαδή η πέρα από την λογική υπερκινητική και βίαιη συμπεριφορά. Αναφέρονται κυρίως ως τροφοί του Διονύσου και ταυτίζονται με τις Βάκχες. Την καλύτερη περιγραφή τους την συναντάμε στην τραγωδία «Βάκχες» του Ευριπίδη. Στην Μακεδονία, σύμφωνα με τον «Βίο του Αλεξάνδρου» από τον Πλούταρχο, οι Μαινάδες αποκαλούνταν Μιμαλλώνες και Κλωδώνες. Στην υπόλοιπη Ελλάδα αναφέρονταν και με τα επίθετα Βασσαρίδες, Ποτνιάδες κ.ά., ενώ συγχέονται και με τις Θυιάδες.
Οι Μαινάδες φορούσαν στεφάνια από κισσό, σμίλακα και νεβρίδες, ελαφριά φορέματα από δέρμα νεβρού (= ελαφιού). Διέτρεχαν τα βουνά και μπορούσαν να συναναστρέφονται με τα άγρια ζώα, τα οποία έπαιρναν στα χέρια τους και τα θήλαζαν. Λάτρευαν τον Διόνυσο με τραγούδια, με «μανικούς» χορούς και με κραυγές. Επάνω στον ενθουσιασμό τους μπορούσαν να ξεριζώσουν δέντρα και να σκοτώσουν δυνατά θηρία. Τόση ήταν η δύναμη που τους χάριζε ο Διόνυσος. Κυνηγούσαν εξ  άλλου ζώα και έτρωγαν το κρέας τους ωμό. Οι Μαινάδες ακολούθησαν τον Διόνυσο ακόμα και στην εκστρατεία του στην Ινδία. Ωστόσο, συνδέονται και με ειρηνικά έργα, όπως ο τρύγος και η οινοποιία, όπως αναπαριστώνται σε αγγειογραφίες.

(12) Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Θυιάδες (Θυιάδαι) ή και Θυάδες (Θυάδαι) αναφέρεται μία ομάδα γυναικών που λάτρευαν τον θεό Διόνυσο, όπως ήταν οι Βάκχες και οι Μαινάδες. Κατά την παράδοση οι Θυιάδες ήταν κόρες της πρώτης ιέρειας του Διονύσου στους Δελφούς, της Θυίας, από όπου και πήραν το όνομά τους.

Οι Θυιάδες αποκαλούνταν και Θυστάδες ή Θυίαι. Ο Παυσανίας γράφει (Ι΄ 4, 3 κ.ε.) ότι οι Θυιάδες κατάγονταν από την Αττική και μία φορά κάθε δύο χρόνια ανέβαιναν στον Παρνασσό, όπου μαζί με άλλο «θίασο» (ομάδα) γυναικών από τους Δελφούς τελούσαν τα «όργια» του Διονύσου. Στον δρόμο οι Θυιάδες έκαναν στάσεις και χόρευαν με τραγούδια και μουσικά όργανα. Οι στάσεις αυτές γίνονταν σε χώρους με λατρευτική σημασία, όπως στον Πανοπέα της Φωκίδος. Είναι άγνωστο το πόσες γυναίκες αποτελούσαν τον θίασο των Θυιάδων. Ως μέτρο συγκρίσεως υπάρχουν οι 11 Διονυσιάδες της Σπάρτης και οι 16 γυναίκες της Ήλιδος. Ο Παυσανίας γράφει (Ι΄ 19, 4) ότι στο δυτικό αέτωμα του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς απεικονιζόταν εκτός των άλλων το ηλιοβασίλεμα, ο Διόνυσος και οι Θυιάδες. Τα έργα αυτά ανήκαν στον Αθηναίο γλύπτη Ανδροσθένη. Η νεότερη έρευνα διετύπωσε την επιφύλαξη ότι μπορεί οι γυναίκες αυτές να ήταν Βάκχες και όχι Θυιάδες, επειδή υποστηρίχθηκε ότι οι τελευταίες ανήκουν στους ιστορικούς χρόνους, ενώ οι Βάκχες είναι γνωστές από την μυθική εποχή.

Πηγή

• Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969

(13) Βασσαρίδες. Συλλογική ονομασία μυθολογικών προσώπων. Επρόκειτο για Βάκχες της Λυδίας και της Θράκης που, κατά τον Αισχύλο, διαμέλισαν τον Ορφέα, τιμωρώντας τον για την περιφρόνηση που έδειξε στον Διόνυσο. 
Επίσης, έτσι ονομάζονταν αυτοί που αποτελούσαν τον θίασο του Διονύσου και αναμειγνύονταν καθ’ οιονδήποτε τρόπο στις ιεροτελεστίες του. (Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ)(14) Harrisson J. E. 2003, 129.
(15) Από διασωθέν επίγραμμα του Ιουλιανού προς τον Διόνυσο πιθανώς πρόκειται για το κριθάρι. Βλ. «Εις οίνον από κριθής» Παλατινή Ανθολογία. ix, 386



Βιβλιογραφία 

• Danielou, Alain, 1982, Shiva and Dionysus, trans. K.F. Hurry, Inner Traditions International, New York. 

• Godwin, Joscelyn, 1981, Mystery Religions in the Ancient World, Thames and Hudson, London.

• Harrisson J. E. 2003, Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας: Ο θεός Διόνυσος, (μτφρ. Ε. Παπαδοπούλου), Ιάμβλιχος, Αθήνα.

• Κακριδής Ι. Θ. (επιμ.) 1986, Ελληνική μυθολογία, τομ. Β', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
• Otto, Walter F., 1965, Dionysus: Myth and Cult, trans. Robert Palmer, Indiana University Press, Bloomington and London. 

• Παπαχατζής N. 1989, «Διόνυσος» στο Παγκόσμια Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

• Segal, Charles 1982, Dionysiac Poetics and Euripides' Bacchae, Princeton University Press, Princeton.
Αστρολογικές όψεις πλανητών – Ευγενία Σούρδη – Ζάχαρη / Καραμηνάς Περικλής – Εκδόσεις Ηλίανθος (αφιλοκερδώς προσφερθέν)

Βικιπαίδεια

Η Ιερή Γεωγραφία του Ελληνικού κόσμου Jean Richer Eκδόσεις ΚΥΒΕΛΗ

Λεξικό Συμβόλων Τζ. Κούπερ Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος